ΣΚΟΠΟΙ
Το κεφάλαιο αυτό αναφέρεται στα παρακάτω βασικά θέματα της ακτινολογικής εξέτασης:
▶Δομικός τύπος,
▶Οδηγά σημεία,
▶Βασικά επίπεδα,
▶Χαρακτηρισμοί θέσης και κίνησης,
▶Κρανιοτοπογραφικές γραμμές,
▶Θέση ασθενούς και ονομασία προβολών,
▶Κλίση της λυχνίας,
▶Εκτίμηση της λοξότητας,
▶Ακτινοπροστασία και προστασία των γονάδων,
▶Τοποθέτηση διακριτικών και τρόπος παρουσιάσης του φιλμ,
▶Διαχείριση του ασθενούς και βήματα προβολικού ελέγχου,
▶Ακτινογραφική αξιολόγηση.
Μετά την ολοκλήρωση αυτής της ενότητας θα πρέπει να είσαι σε θέση:
1.Να αναφέρεις και να περιγράφεις τα χαρακτηριστικά κάθε δομικού τύπου.
2.Να επιδεικνύεις τα διάφορα οδηγά σημεία και να αναφέρεις το ύψος των σπονδύλων στο οποίο αντιστοιχούν.
3.Να επιδεικνύεις την ανατομική θέση και τα τρία βασικά επίπεδα.
4.Να επιδεικνύεις τους διάφορους ανατομικούς όρους που σχετίζονται με τη θέση και την κίνηση
5.Να περιγράφεις και να εντοπίζεις τις κρανιοτοπογραφικές γραμμές.
6.Να επιδεικνύεις τους διάφορους ακτινογραφικούς όρους που σχετίζονται με τη θέση του ασθενούς, την ονομασία των προβολών και την κλίση της λυχνίας.
7.Να αναφέρεις κατάλληλες ακτινοπροστατευτικές πρακτικές και τρόπους προστασίας των γονάδων.
8.Να επιδεικνύεις την κατάλληλη τοποθέτηση των διακριτικών και του τρόπου παρουσίασης του φιλμ.
9.Να περιγράφεις τα βήματα διαχείρισης του ασθενούς κατά τον προβολικό έλεγχο.
10.Να εξηγείς τη χρησιμότητα των κριτηρίων ακτινογραφικής αξιολόγησης.
11.Να περιγράφεις το σύστημα που πρέπει να ακολουθείται κατά την ακτινογραφική αξιολόγηση μιας ακτινογραφίας.
ΣΚΕΠΤΙΚΟ & ΟΔΗΓΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ
Θα πρέπει να εξοικειωθείς με την ανατομική και ακτινογραφική ορολογία που χρησιμοποιείται για την περιγραφή των διαφόρων προβολών και την τοποθέτηση του ασθενούς. Η χρήση αυτών των όρων και η κατανόησή τους είναι απαραίτητη, καθώς σύντομα θα τους χρησιμοποιείς σαν κομμάτι της “καθημερινής” σου γλώσσας στην Ακτινολογία.
Ακόμη, θα πρέπει να εξοικειωθείς με την κατάλληλη τοποθέτηση των διακριτικών, τον τρόπο παρουσίασης του φιλμ και την κατάλληλη προστασία των γονάδων. Τέλος, σε αυτή την ενότητα θα πρέπει να εξοικειωθείς και με τα βήματα που ακολουθούνται κατά τον προβολικό έλεγχο.
Ορισμένες γενικές γνώσεις ανατομίας μπορεί να σε βοηθήσουν στην κατανόηση των όρων αυτής της ενότητας, αν και επειδή η ενότητα αυτή είναι εισαγωγική, δεν χρησιμοποιούνται όροι που δεν έχουν οριστεί προηγουμένως.
Για το περιεχόμενο αυτής της ενότητας μελέτησε το υλικό που παρουσιάζεται στο Εισαγωγικό Κεφάλαιο του βιβλίου Κουμαριανός, Δ. (2013). Άτλας Ακτινολογικών Προβολών (3η εκδ.). Αθήνα. Τόμος 1: Βασικές Προβολές, σελ. 1-45. Συμπληρωματικά χρήσιμο είναι να συμβουλευτείς και τουλάχιστον μια από τις παρακάτω βιβλιογραφικές παραπομπές:
•Frank, E. D., Long, B. W., & Smith, B. J. (Eds.). (2011). Merrill’s Atlas of Radiographic Positions and Radiologic Procedures (12th ed.): Mosby. Chapters: 1: Introduction to Radiography, 3: Anatomy and Positioning Terminology
•Bontrager, K. L., & Lampignano, J. P. (Eds.). (2014). Textbook of Radiographic Positioning and related anatomy (8th ed.): Mosby. Chapter 1: Terminology, Positioning, and Imaging Principles,
•Whitley, A. S., Sloane, C., Hoadley, G., Moore, A. D., & Alsop, C. W. (Eds.). (2005). Clark’s positioning in Radiography (12th ed.): Hodder Arnold Publication. Chapter 1: Basic principles of radiography and digital technology,
•Greathouse, J. S. (2006). Radiographic Positioning & Procedures: A Comprehensive Approach: Delmar. Chapter 1: Introduction to Radiographic Positioning and Procedures,
Όταν αισθανθείς ασφαλής με το παραπάνω υλικό, προσπάθησε να απαντήσεις στις Ερωτήσεις Ανασκόπησης της ενότητας. Οι ερωτήσεις αφορούν όρους και έννοιες στους οποίους θα πρέπει να δώσεις ιδιαίτερη προσοχή. Βάλε ένα σημάδι δίπλα σε κάθε ερώτηση που κατανοείς με επιτυχία.
Στη συνέχεια, εκπόνησε τις Μαθησιακές Δραστηριότητες της ενότητας μόνος σου ή σε συνεργασία με τον εκπαιδευτή σου στο εργαστήριο. Οι δραστηριότητες αυτές θα σε βοηθήσουν να συνδέσεις τις γνώσεις σου με την κλινική πράξη και θα σε βοηθήσουν σημαντικά να ενδυναμώσεις την κατανόηση πολλών εννοιών της ενότητας.
Μετά τα παραπάνω θα είσαι έτοιμος για το Ερωτηματολόγιο Αυτοαξιολόγησης. Με αυτό το ερωτηματολόγιο θα αξιολογήσεις τις γνώσεις που απόκτησες και θα επανεξετάσεις και θα ελέγξεις τους βασικούς όρους και έννοιες της ενότητας. Η βαθμολογία σου σε αυτό το τεστ θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 75/100. Σε περίπτωση που είναι χαμηλότερη θα πρέπει να μελετήσεις εκ νέου το υλικό αυτής της ενότητας προτού προσέλθεις στο τελικό της τεστ.
Γ.1. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗΣ
1.Ποιους δομικούς τύπους σώματος διακρίνουμε και ποια η σχετική τους συχνότητα;
Ο γενικός σχηματισμός των σωματικών χαρακτηριστικών ονομάζεται δομικός τύπος. Διακρίνουμε τέσσερις δομικούς τύπους: υπερσθενικός, σθενικός, υποσθενικός και ασθενικός. Ο υπερσθενικός τύπος (ή πυκνικός) είναι ο εύρωστος τύπος, και σ’ αυτόν υπάγεται περίπου το 5% του συνολικού πληθυσμού. Ο μέσος δομικός τύπος είναι ο σθενικός τύπος — περίπου το 50% του συνολικού πληθυσμού. Ελαφρά πιο λεπτόσωμος από το σθενικό τύπο είναι ο υποσθενικός που αντιπροσωπεύει περίπου το 35% του συνολικού πληθυσμού. Ο πολύ λεπτόσωμος τύπος είναι ο ασθενικός τύπος και αντιπροσωπεύει περίπου το 10% του συνολικού πληθυσμού. Η θέση των οργάνων του κορμού επηρεάζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από το δομικό τύπο με αποτέλεσμα και ο ακτινογραφικός έλεγχος να εξαρτάται σοβαρά από αυτόν.
2.Ποια η σχετική θέση του πνεύμονα, της καρδιάς, του διαφράγματος, του στομάχου και της χοληδόχου κύστης στον υπερσθενικό και στον ασθενικό δομικό τύπο;
Στον υπερσθενικό δομικό τύπο, ο θώρακας έχει μεγάλη εγκάρσια και π-ο διάμετρο, οι πνεύμονες είναι κοντοί, έχουν ευρεία βάση και οι κορυφές μόλις προβάλλουν πάνω από τις κλείδες. Η καρδιά είναι κοντή με ευρεία βάση. Το διάφραγμα είναι ψηλά και τα κάτω πλευρικά τόξα σχηματίζουν μεγάλη γωνία. Το στομάχι και το εγκάρσιο κόλο είναι συνήθως ψηλά στην άνω κοιλιακή χώρα. Η χοληδόχος κύστη φέρεται σχεδόν οριζόντια και βρίσκεται ψηλά, σε σχετική απόσταση από τη μέση γραμμή.
Στον ασθενικό δομικό τύπο, ο θώρακας είναι επιμηκυμένος και στενός, οι πνεύμονες είναι στενόμακροι και οι κορυφές τους προβάλλονται πάνω από τις κλείδες. Η καρδιά είναι μακριά και λεπτή. Τα ημιδιαφράγματα είναι χαμηλά και η γωνία των πλευρικών τόξων είναι οξεία, ενώ φέρονται κοντά στις λαγόνιες ακρολοφίες. Το στομάχι φέρεται κάθετα, κάτω από τις λαγόνιες ακρολοφίες. Η χοληδόχος κύστη φέρεται κάθετα και βρίσκεται χαμηλά στην πύελο προς το μέσο οβελιαίο επίπεδο.
3.Τι ονομάζονται οδηγά σημεία και ποια η σημασία τους κατά τον ακτινογραφικό έλεγχο;
Οδηγά σημεία ονομάζονται τα ανατομικά μορφώματα που είναι ορατά πάνω στην επιφάνεια του σώματος ή μπορούν να ψηλαφηθούν εύκολα και που μπορούν να χρησιμεύσουν για τον ακριβή εντοπισμό της θέσης ενός οργάνου. Η χρήση των οδηγών σημείων είναι πολύ σημαντική για τον ακτινογραφικό έλεγχο. Ψηλαφώντας τα κατάλληλα οδηγά σημεία και ακολουθώντας κατάλληλες οδηγίες τοποθέτησης και επικέντρωσης, ασθενείς με διαφορετικούς δομικούς τύπους μπορούν να τοποθετηθούν με ακρίβεια, ώστε να λαμβάνονται σταθερά ακτινογραφίες με βέλτιστη ποιότητα και με τις λιγότερες επαναλήψεις.
4.Σε ποιο ύψος αντιστοιχούν τα βασικά οδηγά σημεία που χρησιμοποιούνται κατά τον ακτινογραφικό έλεγχο;
Τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα οδηγά σημεία και το ύψος στο οποίο αντιστοιχούν, απεικονίζονται στην Εικόνα Γ.1. Οι αντιστοιχίες που απεικονίζονται δεν ισχύουν για όλους τους ασθενείς και θα πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο ως κατευθυντήριοι κανόνες.
Εικόνα Γ.1. Βασικά οδηγά σημεία (© 1994 Κουμαριανός Δ.).
5.Ποια είναι η θέση του σώματος στην ανατομική θέση; Τι χρησιμεύει η ανατομική θέση;
Στην ανατομική θέση, το σώμα θεωρείται ότι βρίσκεται σε όρθια θέση, με τα κάτω άκρα σε επαφή, τα άνω άκρα στα πλάγια του κορμού και με τις παλάμες στραμμένες προς τα εμπρός (Εικόνα Γ.2). Η ανατομική θέση είναι χρήσιμη σε πολλούς από τους όρους που χρησιμοποιούνται για την ανατομική περιγραφή του ανθρώπινου σώματος και το χαρακτηρισμό της θέσης των διαφόρων οργάνων του σώματος.
6.Ποια 3 βασικά επίπεδα χρησιμοποιούνται στην ανατομική περιγραφή και πώς διαιρούν το ανθρώπινο σώμα;
Για την ανατομική περιγραφή του ανθρώπινου σώματος χρησιμοποιούνται τα παρακάτω τρία βασικά επίπεδα, τοποθετημένα κάθετα το ένα πάνω στο άλλο (Εικόνα Γ.2):
1. Το μέσο οβελιαίο επίπεδο (sagittal plane) είναι ένα επίπεδο κάθετο που φέρεται από πίσω προς τα εμπρός και διαιρεί το σώμα σε δύο σχεδόν όμοια ημιμόρια. Κάθε επίπεδο που φέρεται παράλληλα με το μέσο οβελιαίο επίπεδο ονομάζεται οβελιαίο επίπεδο,
2. Το μετωπιαίο ή στεφανιαίο επίπεδο (coronal plane) φέρεται παράλληλα με το μέτωπο, κάθετα προς το μέσο οβελιαίο επίπεδο, και διαιρεί το σώμα σε πρόσθια (ή κοιλιακή) επιφάνεια και σε οπίσθια (ή ραχιαία) επιφάνεια. Το στεφανιαίο επίπεδο που περνάει από τη στεφανιαία ραφή του κρανίου ονομάζεται μέσο στεφανιαίο επίπεδο,
3. Το εγκάρσιο επίπεδο (horizontal ή axial plane) είναι ένα οριζόντιο επίπεδο που φέρεται κάθετα προς τα προηγούμενα επίπεδα και διαιρεί το σώμα σε άνω και κάτω τμήμα.
7.Πού αναφέρεται η πρόσθια ή κοιλιακή επιφάνεια και τι περιλαμβάνει; Πού αναφέρεται η οπίσθια ή ραχιαία επιφάνεια και τι περιλαμβάνει;
Η πρόσθια ή κοιλιακή επιφάνεια, αναφέρεται στο πρόσθιο μισό του ασθενή και περιλαμβάνει το άνω τμήμα των κάτω άκρων και την πρόσθια επιφάνεια των άνω άκρων. Η οπίσθια ή ραχιαία επιφάνεια, αναφέρεται στο οπίσθιο μισό του ασθενή και περιλαμβάνει το κάτω τμήμα των κάτω άκρων και την οπίσθια επιφάνεια των άνω άκρων.
8.Πώς ονομάζονται η πρόσθια και η οπίσθια επιφάνεια του άκρου ποδός; Πώς ονομάζονται η πρόσθια και η οπίσθια επιφάνεια του άκρου χεριού;
Η πρόσθια επιφάνεια του άκρου ποδός ονομάζεται ραχιαία, ενώ η οπίσθια επιφάνεια ονομάζεται πελματιαία. Η πρόσθια επιφάνεια του άκρου χεριού ονομάζεται παλαμιαία, ενώ η οπίσθια επιφάνεια ονομάζεται ραχιαία επιφάνεια.
9.Περιέγραψε συνοπτικά τους παρακάτω χαρακτηρισμούς θέσης: πρόσθια ή κοιλιακά, οπίσθια ή ραχιαία, κεφαλικά ή άνω, ουραία ή κάτω, έσω, έξω ή πλάγια, κεντρικά, περιφερικά, επιπολής, εν τω βάθει, σύστοιχα, ετερόπλευρα.
•Πρόσθια ή κοιλιακά = προς την πρόσθια επιφάνεια.
•Οπίσθια ή ραχιαία = προς την οπίσθια επιφάνεια.
•Κεφαλικά ή άνω = προς την κεφαλή.
•Ουραία ή κάτω = προς τον κόκκυγα και τα κάτω άκρα.
•Έσω = προς το μέσο οβελιαίο επίπεδο.
•Έξω ή πλάγια = μακριά από το μέσο οβελιαίο επίπεδο.
•Κεντρικά = προς το εσωτερικό του σώματος, προς τον κορμό (για τα άκρα).
•Περιφερικά = προς την περιφέρεια του σώματος, μακριά από τον κορμό (για τα άκρα).
•Επιπολής = προς το δέρμα ή την επιφάνεια.
•Εν τω βάθει = προς το βάθος.
•Σύστοιχα = σημεία που βρίσκονται στο ίδιο ημιμόριο του σώματος ή θέματος.
•Ετερόπλευρα = σημεία που βρίσκονται σε αντίθετες πλευρές.
10.Περιέγραψε συνοπτικά τους παρακάτω χαρακτηρισμούς κίνησης: κάμψη, έκταση, υπερέκταση, απαγωγή, προσαγωγή, έξω και έσω στροφή, υπτιασμός, πρηνισμός, ωλένια και κερκιδική απόκλιση, ραχιαία και πελματιαία κάμψη, απαγωγή και προσαγωγή άκρου ποδός.
•Κάμψη = η γωνία μεταξύ δύο τμημάτων μειώνεται.
•Έκταση = η γωνία μεταξύ δύο τμημάτων αυξάνεται.
•Υπερέκταση = η υπερβολική έκταση μιας άρθρωσης.
•Απαγωγή = η κίνηση απομάκρυνσης ενός άκρου μακριά από τον κορμό.
•Προσαγωγή = η κίνηση συμπλησίασης ενός άκρου προς τον κορμό.
•Έξω στροφή = από την ανατομική θέση, η πρόσθια επιφάνεια ενός τμήματος στρέφεται προς τα έξω ή μακριά από το μέσο οβελιαίο επίπεδο.
•Έσω στροφή = από την ανατομική θέση, η πρόσθια επιφάνεια ενός τμήματος στρέφεται προς τα έσω ή προς το μέσο οβελιαίο επίπεδο.
•Υπτιασμός = η στροφική κίνηση του άκρου προς την ανατομική θέση.
•Πρηνισμός = η στροφική κίνηση του άκρου μακριά από την ανατομική θέση.
•Ωλένια απόκλιση = η ωλένια κάμψη του καρπού, δηλαδή η μείωση της γωνίας μεταξύ της άκρας χειρός και της ωλένιας πλευράς του αντιβραχίου.
•Κερκιδική απόκλιση = η κερκιδική κάμψη του καρπού, δηλαδή η μείωση της γωνίας μεταξύ της άκρας χειρός και της κερκιδικής πλευράς του αντιβραχίου.
•Ραχιαία κάμψη = η γωνία μεταξύ της ράχης του άκρου ποδός και της κνήμης μειώνεται.
•Πελματιαία κάμψη = η γωνία μεταξύ της ράχης του άκρου ποδός και της κνήμης αυξάνεται.
•Απαγωγή του άκρου ποδός (πρηνισμός) = η ανύψωση του έξω χείλους του ποδιού.
•Προσαγωγή του άκρου ποδός (υπτιασμός) = η ανύψωση του έσω χείλους του ποδιού.
11.Ποιες 5 βασικές κρανιοτοπογραφικές γραμμές χρησιμοποιούνται για την τοποθέτηση του κρανίου και πώς ορίζονται;
Για την τοποθέτηση του κρανίου χρησιμοποιούνται η ωτοκογχική γραμμή, η ωτοϋποκογχική γραμμή, η ωτοακανθική γραμμή, η ωτογενειακή γραμμή και η μεσοκόγχια γραμμή (Εικόνα Γ.3):
•Η ωτοκογχική γραμμή (orbitomeatal ή radiographic base line) ενώνει τον έξω κανθό με το κέντρο του έξω ακουστικού πόρου. Η προέκταση της ωτοκογχικής γραμμής διέρχεται από το ριζορίνιο.
•H ωτοϋποκογχική γραμμή (infraorbitomeatal ή anthropological ή line of Frankfurter ή Reid’s base line ή anatomical base line) ενώνει το υποκόγχιο χείλος με το άνω χείλος του έξω ακουστικού πόρου.
•Η ωτοακανθική γραμμή (acanthiomeatal) ενώνει την πρόσθια ρινική άκανθα με το κέντρο του έξω ακουστικού πόρου.
•Η ωτογενειακή γραμμή (mentomeatal) ενώνει το γένειο με το κέντρο του έξω ακουστικού πόρου.
•Η μεσοκόγχια γραμμή (interorbital ή interpupillary) ενώνει τα κέντρα των οφθαλμικών κόγχων (κέντρα των δύο κορών των οφθαλμών).
Εικόνα Γ.3. Κρανιοτοπογραφικές γραμμές (© 1994 Κουμαριανός Δ.).
12.Πώς ορίζεται η ύπτια θέση σε σχέση με το μετωπιαίο επίπεδο και ποια επιφάνεια του ασθενούς ακουμπάει στο ακτινολογικό τραπέζι;
Κατά την ύπτια θέση, το μετωπιαίο επίπεδο του σώματος είναι παράλληλο με τον υποδοχέα εικόνας και ο ασθενής ακουμπάει στο ακτινολογικό τραπέζι με τη ραχιαία επιφάνεια (Εικόνα Γ.4, αριστερή εικόνα).
Εικόνα Γ.4. Ύπτια και πρηνής θέση(© 1994 Κουμαριανός Δ.).
13.Πώς ορίζεται η πρηνής θέση σε σχέση με το μετωπιαίο επίπεδο του σώματος και ποια επιφάνεια του ασθενούς ακουμπάει στο ακτινολογικό τραπέζι;
Κατά την πρηνή θέση, το μετωπιαίο επίπεδο του σώματος είναι παράλληλο με τον υποδοχέα εικόνας και ο ασθενής ακουμπάει στο ακτινολογικό τραπέζι με την πρόσθια ή κοιλιακή επιφάνεια (Εικόνα Γ.4, δεξιά εικόνα).
14.Πώς ορίζεται η πλάγια θέση σε σχέση με το μετωπιαίο επίπεδο του σώματος και πώς ονομάζεται η θέση του ασθενούς ανάλογα με την επιφάνεια που πρόσκειται στον υποδοχέα εικόνας;
Κατά την πλάγια θέση, το μετωπιαίο επίπεδο του σώματος είναι κάθετο στον υποδοχέα εικόνας και ο ασθενής ακουμπάει στο ακτινολογικό τραπέζι με το πλάγιο τοίχωμα του κορμού. Η πλάγια θέση, ανάλογα με την πλευρά που πρόσκειται στον υποδοχέα εικόνας, διακρίνεται σε αριστερή πλάγια θέση (πρόσκειται η αριστερή πλευρά, Εικόνα Γ.5) και σε δεξιά πλάγια θέση (πρόσκειται η δεξιά πλευρά).
Εικόνα Γ.5. Αριστερή πλάγια θέση (© 1994 Κουμαριανός Δ.).
15.Πώς ορίζεται η λοξή θέση σε σχέση με το μετωπιαίο επίπεδο του σώματος και πώς ονομάζεται η θέση του ασθενούς ανάλογα με την επιφάνεια που πρόσκειται στον υποδοχέα εικόνας;
Κατά τη λοξή θέση, το μετωπιαίο επίπεδο του σώματος δεν είναι ούτε παράλληλο ούτε κάθετο με το επίπεδο του υποδοχέα εικόνας αλλά σχηματίζει γωνία με αυτό. Η λοξή θέση, ανάλογα με την επιφάνεια που πρόσκειται στον υποδοχέα εικόνας, διακρίνεται σε οπίσθια λοξή (πρόσκειται η οπίσθια επιφάνεια του σώματος) και σε πρόσθια λοξή (πρόσκειται η πρόσθια επιφάνεια του σώματος). Οι οπίσθιες λοξές και οι πρόσθιες λοξές θέσεις, ανάλογα με την πλευρά που πρόσκειται διακρίνονται σε δεξιές και αριστερές οπίσθιες/πρόσθιες λοξές — σημειώνονται με τη συντομογραφία ΔΟΛ, ΔΠΛ, ΑΟΛ και ΑΠΛ (Εικόνα Γ.6).
Εικόνα Γ.6. Αριστερή πρόσθια λοξή θέση και Δεξιά οπίσθια λοξή θέση (© 1994 Κουμαριανός Δ.).
16.Πώς ορίζεται η θέση Trendelenburg και πώς η θέση Fowler;
Η ύπτια θέση όπου το κεφάλι του ασθενούς είναι χαμηλότερα ονομάζεται θέση Trendelenburg, ενώ η ύπτια θέση όπου το κεφάλι είναι ψηλότερα και τα πόδια χαμηλότερα ονομάζεται θέση Fowler.
17.Ποια γωνίωση έχει η κεντρική ακτίνα όταν η λυχνία έχει κεφαλική κλίση; Ποια γωνίωση έχει όταν η λυχνία έχει ουραία κλίση;
Η κλίση (επιμήκης γωνίωση), της κεντρικής ακτίνας της δέσμης των ακτίνων Χ όταν συμπίπτει ή είναι παράλληλη με τον επιμήκη άξονα του εξεταζόμενου θέματος ονομάζεται:
•κεφαλική όταν η κλίση της λυχνίας γίνεται προς την κεφαλή,
•ουραία όταν η κλίση της λυχνίας γίνεται προς τον κόκκυγα.
18.Πώς ονομάζεται η κλίση της λυχνίας όταν η κεντρική ακτίνα δεν είναι παράλληλη με τον επιμήκη άξονα του θέματος;
Όταν η κλίση της κεντρικής ακτίνας δεν είναι παράλληλη με τον επιμήκη άξονα του θέματος (εγκάρσια γωνίωση), ονομάζεται κλίση προς τα έξω ή κλίση προς τα έσω, κλίση προς τα εμπρός ή προς τα πίσω ή περιγραφικά κλίση προς τα δάκτυλα ή προς τον αγκώνα κ.ο.κ.
19.Ποια η σημασία και ποιες οι διαφορές των όρων θέση, προβολή και λήψη;
•Ο όρος θέση είναι ανατομικός και αναφέρεται στον προσανατολισμό του σώματος στον χώρο κατά τον ακτινογραφικό έλεγχο.
•Ο όρος προβολή είναι ακτινογραφικός και αναφέρεται στην πορεία των ακτινών-Χ από το σημείο εισόδου τους στο σώμα μέχρι το σημείο εξόδου στο σώμα.
•Ο όρος λήψη είναι φωτογραφικός και χρησιμοποιείται λανθασμένα καμία φορά αντί του όρου προβολή. Η λήψη όμως, περιγράφει την παρουσίαση μίας εικόνας όπως τη βλέπουμε πάνω σε ένα διαφανοσκόπιο, δηλαδή οι όροι προβολή (projection) και λήψη (view) είναι ακριβώς αντίθετοι.
20.Ποια πορεία ακολουθεί η κεντρική ακτίνα στις κατά μέτωπο προβολές; Πώς διακρίνονται οι κατά μέτωπο προβολές;
Στις κατά μέτωπο προβολές, η κεντρική ακτίνα διέρχεται κατά μήκος ή παράλληλα με το μέσο οβελιαίο επίπεδο και μπορεί να είναι κάθετη ή να έχει κλίση σε σχέση με το στεφανιαίο επίπεδο. Οι κατά μέτωπο προβολές διακρίνονται σε οπισθιοπρόσθιες (ο-π) και σε προσθιοπίσθιες (π-ο) προβολές:
•κατά την ο-π προβολή οι ακτίνες-Χ εισέρχονται από ένα σημείο της οπίσθιας επιφάνειας του σώματος και εξέρχονται από ένα σημείο της πρόσθιας επιφάνειας,
•κατά την π-ο προβολή εισέρχονται από ένα σημείο της πρόσθιας επιφάνειας και εξέρχονται από ένα σημείο της οπίσθιας επιφάνειας.
21.Ποια πορεία ακολουθεί η κεντρική ακτίνα στις πλάγιες προβολές; Πώς ονομάζονται οι πλάγιες προβολές;
Στις πλάγιες προβολές, η κεντρική ακτίνα διέρχεται κατά μήκος ενός στεφανιαίου επιπέδου και μπορεί να είναι κάθετη ή να έχει κλίση σε σχέση με το μέσο οβελιαίο επίπεδο. Η πλάγια προβολή ονομάζεται ανάλογα με το πλάγιο του σώματος που πρόσκειται στον υποδοχέα εικόνας, π.χ. αριστερή πλάγια προβολή θώρακα, σημαίνει ότι πρόσκειται το αριστερό ημιθωράκιο του ασθενούς.
22.Ποια πορεία ακολουθεί η κεντρική ακτίνα στις λοξές προβολές; Πώς διακρίνονται οι λοξές προβολές;
Στις λοξές προβολές, η κεντρική ακτίνα σχηματίζει γωνία τόσο με το μέσο οβελιαίο επίπεδο όσο και με το στεφανιαίο επίπεδο. Οι λοξές προβολές διακρίνονται στις πρόσθιες και στις οπίσθιες λοξές προβολές:
•στις πρόσθιες λοξές προβολές, πρόσκειται στον υποδοχέα εικόνας η πρόσθια επιφάνεια του σώματος,
•στις οπίσθιες λοξές προβολές, πρόσκειται στον υποδοχέα εικόνας η οπίσθια επιφάνεια του σώματος.
Ανάλογα με την πλευρά του σώματος που πρόσκειται, οι λοξές προβολές διακρίνονται επιπλέον σε δεξιές και αριστερές λοξές προβολές.
23.Ποιες συντομεύσεις χρησιμοποιούνται για τους παρακάτω ακτινογραφικούς όρους: προσθιοπίσθια προβολή, οπισθιοπρόσθια προβολή, δεξιά/αριστερή πρόσθια λοξή προβολή, δεξιά/αριστερή οπίσθια λοξή προβολή;
Χρησιμοποιούνται οι παρακάτω όροι:
•προσθιοπίσθια προβολή = π-ο,
•οπισθιοπρόσθια προβολή = ο-π,
•δεξιά πρόσθια λοξή προβολή = ΔΠΛ,
•αριστερή πρόσθια λοξή προβολή = ΑΠΛ,
•δεξιά οπίσθια λοξή προβολή = ΔΟΛ,
•αριστερή οπίσθια λοξή προβολή = ΑΟΛ.
24.Ποια προβολή ονομάζεται προβολή σε πλάγια, ύπτια και πρηνή κατακεκλιμένη θέση (decubitus position);
Προβολή σε ύπτια, πρηνή ή πλάγια κατακεκλιμένη θέση (decubitus position), ονομάζεται η προβολή που γίνεται με τον ασθενή σε κατάκλιση (σε ύπτια, πρηνή ή πλάγια θέση αντίστοιχα) και οριζόντια δέσμη (η κεντρική ακτίνα είναι παράλληλη με το έδαφος) (Εικόνα Γ.7).
Εικόνα Γ.7. Προβολή σε πλάγια κατακεκλιμένη θέση και προβολή σε ύπτια κατακεκλιμένη θέση (© 1994 Κουμαριανός Δ.).
25.Ποια προβολή ονομάζεται κατ’ εφαπτόμενη προβολή;
Κατ’ εφαπτόμενη προβολή είναι η προβολή όπου η ακτίνες-Χ διέρχονται εφαπτομενικά από μια καμπύλη επιφάνεια, με σκοπό την ανάδειξη ενός θέματος χωρίς συμπροβολές με παρακείμενα ανατομικά μόρια.
26.Πώς τροποποιείται η ονομασία μιας προβολής που γίνεται με κλίση της λυχνίας;
Όταν μια προβολή γίνεται με κλίση της λυχνίας, η πλήρης ονομασία της προβολής θα πρέπει να ακολουθείται από την κλίση της λυχνίας, π.χ. ο-π προβολή θώρακα 15°κεφαλικά. Γενικά όμως, η αρχή που ακολουθείται στην ονομασία των προβολών είναι η αρχή της απλότητας, πράγμα που επιτρέπει στους κλινικούς ιατρούς να ζητούν εξειδικευμένες προβολές χωρίς να είναι αναγκασμένοι να απομνημονεύσουν γωνίες, κλίσεις κ.τ.λ. Έτσι, για λόγους απλοποίησης, συχνά η ονοματολογία των προβολών περιλαμβάνει μόνο τη θέση του ασθενούς και το εξεταζόμενο ανατομικό μόρφωμα, π.χ. η π-ο προβολή κωναρίου είναι η π-ο προβολή κρανίου 15° ουραία, η προβολή υπογλώσσιου πόρου είναι η 45° οπίσθια λοξή προβολή 12° ουραία κ.ο.κ.
27.Πώς ονομάζονται συνήθως οι άτυπες προβολές;
Ορισμένες άτυπες προβολές (ιδίως στα άκρα), ονομάζονται από τα ανατομικά σημεία εισόδου και εξόδου της κεντρικής ακτίνας ή και διέλευσης της κεντρικής ακτίνας, π.χ. πηχεοβραχιόνια προβολή αγκώνα, διαμασχαλιαία προβολή ώμου, διαυχενική προβολή ισχίου, διακονδύλια προβολή μεσοκονδύλιου βόθρου, διαθωρακική προβολή βραχιονίου κ.λπ. Σπανιότερα, μια προβολή μπορεί να οφείλει το όνομά της στην άτυπη θέση του σώματος, π.χ. λορδωτική προβολή θώρακα.
28.Γιατί μια προβολή μπορεί να φέρει το όνομα του ερευνητή που την περιέγραψε;
Γενικά η ονομασία προβολών με το όνομα του ερευνητή που τις περιέγραψε θα πρέπει να αποφεύγεται. Μία προβολή μπορεί όμως να φέρει το όνομα αυτού που την περιέγραψε όταν:
•η προβολή είναι ευρύτερα γνωστή με αυτό το όνομα, π.χ. προβολή λιθοειδούς κατά Stenvers,
•το όνομα βοηθάει στη διάκριση της προβολής από άλλες προβολές για το ίδιο θέμα που έχουν περιγραφεί από άλλους ερευνητές, π.χ. προβολή επιγονατιδομηριαίας άρθρωσης κατά Laurin, ανάλογες προβολές έχουν περιγραφεί από τον Merchant, τον Jarochy, τον Hughston κ.α.
•η προβολή γίνεται σε άτυπη θέση ή/και περιλαμβάνει στροφή του εξεταζόμενου τμήματος σε συνδυασμό με κλίση της λυχνίας. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η παράθεση του ονόματος είναι πολύ πιο απλή από την ακριβή περιγραφή της προβολής προκειμένου να γίνει κατανοητό σε ποια προβολή αναφερόμαστε, π.χ. προβολή ώμου κατά Stryker.
29.Ποιες γωνίες είναι χρήσιμες για την τοποθέτηση του ασθενούς σε συγκεκριμένη λοξότητα ή κάμψη/έκταση;
Για την τοποθέτηση του ασθενούς στην απαιτούμενη λοξότητα, χρησιμοποιείται αρχικά μια από τις παρακάτω γωνίες που υπολογίζεται εύκολα και μετά γίνεται η κατάλληλη διόρθωση:
•η γωνία των 45° που είναι η διχοτόμος της θέσης του θέματος σε π-ο ή ο-π προβολή (0°) και της θέσης του θέματος σε πλάγια προβολή (90°),
•η γωνία των 23° που είναι η διχοτόμος μεταξύ 0° και 45°,
•η γωνία των 68° που είναι η διχοτόμος μεταξύ 45° και 90°.
Για παράδειγμα, για την τοποθέτηση του ασθενούς για μια 60° ΑΟΛ προβολή, ο ασθενής τοποθετείται σε μια γωνία ελαφρά μικρότερη από τις 68°. Οι γωνίες 23°, 45° και 68° χρησιμοποιούνται και για τον υπολογισμό της κάμψης και της έκτασης ενός άκρου.
30.Ποια ακτινοσκιερά διακριτικά χρησιμοποιούνται σε προβολή των άκρων;
Σε προβολή των άκρων, το Δεξιό ή το Αριστερό διακριτικό θα πρέπει να δηλώνει το εξεταζόμενο άκρο και θα πρέπει να τοποθετείται στην εξωτερική επιφάνεια. Σε φιλμ με περισσότερες από μια προβολές της ίδιας πλευράς, χρησιμοποιείται ένα μόνο διακριτικό σε μια προβολή. Αν στο ίδιο φιλμ αναδεικνύονται και οι δυο πλευρές θα πρέπει να χρησιμοποιούνται και τα δύο διακριτικά.
31.Πού πρέπει να τοποθετείται το ακτινοσκιερό διακριτικό α) σε π-ο και ο-π προβολή του κορμού, της σπονδυλικής στήλης και του κρανίου, β) σε πλάγια προβολή του κορμού, της σπονδυλικής στήλης και του κρανίου και γ) σε λοξή προβολή του κορμού, της σπονδυλικής στήλης και του κρανίου;
Στις προβολές του κορμού, της σπονδυλικής στήλης και του κρανίου η κατάλληλη τοποθέτηση των ακτινοσκιερών διακριτικών πάνω στον υποδοχέα εικόνας εξαρτάται από την προβολή:
α) Στην π-ο και ο-π προβολή, το Δεξιό ή το Αριστερό διακριτικό τοποθετείται εξωτερικά της σπονδυλικής στήλης εντός της δέσμης στη σωστή πλευρά του ασθενούς.
β) Στην πλάγια προβολή, το Δεξιό ή το Αριστερό διακριτικό θα πρέπει να δηλώνει την πλευρά του ασθενούς που πρόσκειται στον υποδοχέα εικόνας και τοποθετείται συνήθως μπροστά από την σπονδυλική στήλη.
γ) Στη λοξή προβολή, το Δεξιό ή το Αριστερό διακριτικό θα πρέπει να δηλώνει την πλευρά που πρόσκειται στον υποδοχέα εικόνας και τοποθετείται στη σωστή πλευρά του ασθενούς δίπλα στη σπονδυλική στήλη σύστοιχα, π.χ. σε μια ΑΟΛ προβολή το Αριστερό διακριτικό τοποθετείται στα αριστερά της σπονδυλικής στήλης (Εικόνα Γ.8).
Εικόνα Γ.8. Κατάλληλη τοποθέτηση του διακριτικού σε π-ο, πλάγια και λοξή προβολή (© 1994 Κουμαριανός Δ.).
32.Όσον αφορά στις ακτινογραφίες του κορμού, της σπονδυλικής στήλης και του κρανίου, πώς τοποθετούνται στο διαφανοσκόπιο α) οι κατά μέτωπο και λοξές ακτινογραφίες, και β) οι πλάγιες ακτινογραφίες;
α) Στην π-ο, ο-π και λοξή προβολή του κορμού, της σπονδυλικής στήλης και του κρανίου, οι ακτινογραφίες τοποθετούνται σαν ο παρατηρητής να βλέπει τον ασθενή όρθιο στην ανατομική θέση. Με αυτόν τον τρόπο, το δεξί του ασθενούς στην ακτινογραφία βρίσκεται στο αριστερό του παρατηρητή.
β) Στην πλάγια προβολή του κορμού, της σπονδυλικής στήλης και του κρανίου οι ακτινογραφίες τοποθετούνται σαν ο παρατηρητής να βλέπει τον ασθενή από την λυχνία. Με αυτόν τον τρόπο, η αριστερή πλάγια ακτινογραφία (η ακτινογραφία που έχει γίνει με το αριστερό πλάγιο του ασθενούς να πρόσκειται στον υποδοχέα εικόνας), τοποθετείται στο διαφανοσκόπιο με τη σπονδυλική στήλη στο αριστερό χέρι του παρατηρητή, ενώ αντίθετα τοποθετείται η δεξιά πλάγια ακτινογραφία. Μια εξαίρεση είναι η αριστερή πλάγια ακτινογραφία θώρακα, την οποία ορισμένοι ιατροί προτιμούν να τοποθετούν με τη σπονδυλική στήλη στο δεξί τους χέρι.
33.Πώς τοποθετούνται στο διαφανοσκόπιο οι ακτινογραφίες των άκρων;
Στις προβολές των άνω και κάτω άκρων οι ακτινογραφίες τοποθετούνται σαν ο παρατηρητής να βλέπει τον ασθενή από την λυχνία. Επιπλέον, οι ακτινογραφίες του άκρου χεριού, του καρπού, των δακτύλων του άκρου ποδιού και του ταρσού τοποθετούνται στο διαφανοσκόπιο με τα δάκτυλα προς την οροφή.
34.Πού πρέπει να τοποθετείται το ακτινοσκιερό διακριτικό σε προβολή του κορμού σε πλάγια κατακεκλιμένη θέση; Πώς τοποθετείται η ακτινογραφία κορμού σε κατακεκλιμένη θέση στο διαφανοσκόπιο;
Στην προβολή θώρακα και κοιλίας σε πλάγια κατακεκλιμένη θέση, το Δεξιό ή το Αριστερό διακριτικό θα πρέπει να δηλώνει την πλευρά του ασθενούς που αφίσταται από το τραπέζι. Μαζί με το διακριτικό θα πρέπει να τοποθετείται και ένα βέλος που πρέπει να δείχνει προς την οροφή.
Οι ακτινογραφίες του κορμού σε κατακεκλιμένη θέση τοποθετούνται στο διαφανοσκόπιο σαν να κρέμονται από το αφιστάμενο ημιμόριο (σχετικά με το φορείο).
35.Σε ποιες περιπτώσεις είναι επιβεβλημένη η προστασία των γονάδων;
Η προστασία των γονάδων, εφ’ όσον δεν καλύπτει περιοχή διαγνωστικού ενδιαφέροντος, είναι επιβεβλημένη ιδίως όταν οι γονάδες βρίσκονται εντός της πρωτογενούς δέσμης ή όταν οι γονάδες απέχουν 5 cm από τα όρια της πρωτογενούς δέσμης.
36.Ποιοι τύποι προστατευτικών των γονάδων χρησιμοποιούνται συνήθως;
Οι πιό συχνοί τύποι προστατευτικών των γονάδων είναι:
•η μολύβδινη ανάσχεση (lead blocker, εύκαμπτο πλαστικό φύλλο με ενσωματωμένο μόλυβδο),
•το προστατευτικό εκμαγείο που περικλείει τους όρχεις και
•το προστατευτικό σκίαστρο (shadow shield) που προσαρμόζεται εύκολα στο κιβώτιο διαφραγμάτων.
37.Πώς πρέπει να γίνεται η προστασία των γονάδων γυναίκας κατά την κατά μέτωπο προβολή της περιοχής της πυέλου, του ισχίου και των οσφυϊκών σπονδύλων;
Κατά την κατά μέτωπο προβολή της περιοχής της πυέλου, του ισχίου και των οσφυϊκών σπονδύλων σε γυναίκες για την κατάλληλη προστασία των ωοθηκών, των σαλπίγγων και της μήτρας θα πρέπει να καλυφθεί ολόκληρη η ελάσσων πύελος. Χρησιμοποιείται μια μολύβδινη ανάσχεση συνήθως με σχήμα φύλου συκιάς, ισοδύναμου πάχους τουλάχιστον 2 mm και με μέγεθος ανάλογο του μεγέθους της πυέλου της ασθενούς. Το στενότερο τμήμα της ανάσχεσης θα πρέπει να τοποθετείται λίγο πάνω από την ηβική σύμφυση, ενώ τα πλάγια όριά της θα πρέπει να βρίσκονται εσωτερικά κάθε πρόσθιας άνω λαγόνιας άκανθας.
38.Πώς πρέπει να γίνεται η προστασία των γονάδων άνδρα κατά την κατά μέτωπο προβολή της περιοχής της πυέλου, του ισχίου και των οσφυϊκών σπονδύλων;
Κατά την κατά μέτωπο προβολή της περιοχής της πυέλου, του ισχίου και των οσφυϊκών σπονδύλων σε άνδρες για την κατάλληλη προστασία των όρχεων θα πρέπει να καλυφθεί πλήρως το όσχεο. Χρησιμοποιείται μια τριγωνική μολύβδινη ανάσχεση ή ένα προστατευτικό εκμαγείο ισοδύναμου πάχους τουλάχιστον 2 mm με μέγεθος ανάλογο του όσχεου. Το άνω τμήμα του προστατευτικού θα πρέπει να τοποθετείται 2,5 - 4 cm κάτω από την ψηλαφητή κάτω ηβική σύμφυση. Το προστατευτικό θα πρέπει να αναδεικνύεται μέσα στην ηβική καμάρα χωρίς συμπροβολές με τους ηβοϊσχιακούς κλάδους, ενώ θα πρέπει να καλύπτει πλήρως το όσχεο.
39.Πώς πρέπει να γίνεται η προστασία των γονάδων κατά την πλάγια προβολή της περιοχής της πυέλου;
Στις πλάγιες προβολές χρησιμοποιείται μολύβδινη ανάσχεση που τοποθετείται με το πάνω όριο της λίγο κάτω από την γραμμή που ενώνει τον κόκκυγα με ένα σημείο 2,5 cm πίσω από την πρόσθια άνω λαγόνια άκανθα.
40.Ποιες διαστάσεις πρέπει να ελεγχθούν και ποια ερωτήματα χρειάζεται να απαντηθούν για τον έλεγχο της διαχείρισης του ασθενούς κατά τον ακτινογραφικό έλεγχο;
Η ακτινογραφική εξέταση θα πρέπει να είναι μια διαδικασία ενταγμένη στη διαχείριση του ασθενούς και όχι μια διαδικασία παραγωγής ενός ακτινογραφικού φιλμ. Ο ασθενής δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως το αντικείμενο στη διαδικασία παραγωγής του φιλμ, αλλά, ως συμμέτοχος σε μια πιο ολοκληρωμένη αντιμετώπιση — ο ασθενής δεν είναι μια προβολή καρπού αλλά ένας άνθρωπος. Για τον έλεγχο της συνολικής διαχείρισης του ασθενούς κατά τον ακτινογραφικό έλεγχο, η διαδικασία μπορεί να αναλυθεί σε τέσσερις διαστάσεις — την προετοιμασία, τη σχέση τεχνολόγου και ασθενούς, τις προβολικές δεξιότητες και την ακτινογραφική αξιολόγηση. Τα ερωτήματα που χρειάζεται να απαντηθούν για κάθε διάσταση παρουσιάζονται αναλυτικά παρακάτω.
I. Προετοιμασία:
I.1. Έλεγχος, κατανόηση και ανάλυση του παραπεμπτικού σημειώματος: έλεγχος τακτοποίησης από τη γραμματεία, έλεγχος αιτιολόγησης, έλεγχος προηγούμενων ακτινογραφιών, διαγνώσεων κλπ., κατανόηση των ζητούμενων προβολών / εξετάσεων.
I.2. Ετοιμότητα και έλεγχος του ακτινογραφικού εξοπλισμού για την ασφαλή έκθεση του ασθενούς και έλεγχος της καθαριότητας του θαλάμου του ακτινολογικού εργαστηρίου: καθαριότητα, τακτοποίηση, λινά, αναμμένο μηχάνημα, λυχνία κατάλληλα γυρισμένη, στοιχεία κατά προσέγγιση, διαθέσιμες κασέτες, σύριγγες, βελόνες, κ.λπ.
II. Σχέση τεχνολόγου - ασθενούς:
II.1. Επιβεβαίωση των ατομικών στοιχείων του ασθενούς και αντιπαραβολή με αυτά που αναγράφονται στο παραπεμπτικό ιατρικό σημείωμα. Εξασφάλιση της προφορικής συνηγορίας του για την εξέταση.
II.2. Εφαρμογή όλων των κανόνων και κανονισμών ακτινοπροστασίας: ερώτηση μήπως υπάρχει περίπτωση εγκυμοσύνης κ.λπ.
II.3. Σύντομη και περιεκτική επεξήγηση στον ασθενή των διαδικασιών που θα ακολουθήσουν για την εξέτασή του. Διασφάλιση ότι ο ασθενής κατανόησε πλήρως την απαραίτητη συνεργασία του: επεξήγηση στον ασθενή της ανάγκης για ακινησία καθώς και των αναπνευστικών ή άλλων οδηγιών που απαιτούνται για την επίτευξη ενός βέλτιστου απεικονιστικού αποτελέσματος. Κατάλληλες οδηγίες τοποθέτησης, ακινητοποίησης, αναπνοής, πληροφορίες για την αναχώρηση και τα αποτελέσματα κ.λπ.
II.4. Συνοπτικό ιστορικό από τον ασθενή: αξιολόγηση της εξεταζόμενης περιοχής, εκτίμηση της σωματικής αντοχής του ασθενούς που απαιτείται για την προβολική θέση που ζητείται.
II.5. Βοήθεια προς τον ασθενή: προς τον ακτινογραφικό θάλαμο, προς την ακτινογραφική τράπεζα, ανταπόκριση στις ανάγκες και την άνεση του ασθενούς κ.λπ.
II.6. Ενδιαφέρον και ενσυναίσθηση (empathy) για τον ασθενή: υπόδειξη του χώρου στον οποίο ο ασθενής μπορεί να αποθέσει τα προσωπικά του αντικείμενα και τα ρούχα του. Φροντίδα για την πλήρη προστασία της ατομικής αξιοπρέπειας και της προσωπικότητας του ασθενούς καθ' όλη τη διάρκεια της εξέτασης, κατάλληλα ντυμένος ασθενής κ.λπ.
III. Προβολή / Εξέταση:
III.1. Κατάλληλο μέγεθος κασέτας και διακριτικά: επιλογή του κατάλληλου υποδοχέα εικόνας και τοποθέτηση του κατάλληλου μεγέθους κασέτας με τα απαραίτητα διακριτικά στην κατάλληλη θέση (σε επιμήκη ή εγκάρσια θέση).
III.2. Τοποθέτηση του ασθενούς στην κατάλληλη προβολική θέση: ασθενής κατάλληλα στο τραπέζι, το κεφάλι προς την κατάλληλη πλευρά, πρηνής, ύπτιος, βαθμός στροφής, κατάλληλες οδηγίες, προσαρμογή στις ιδιαιτερότητες του ασθενούς όπως ηλικία, δομικός τύπος, συμπτώματα κ.λπ.
III.3. Χρήση κατάλληλων συσκευών ακινητοποίησης και υποστήριξης: χρήση βοηθημάτων, σπόγγοι, λήψη κατάλληλων μέτρων για την ασφάλεια του ασθενούς έναντι κινδύνου πτώσης κατά την ακτινογράφηση κ.λπ.
III.4. Κατάλληλη επικέντρωση και κλίση της λυχνίας: επικέντρωση λυχνίας/αντισκεδαστικού, λυχνίας/θέματος, κεντρικής ακτίνας/κασέτας, κλίση αν χρειάζεται κ.λπ.
III.5. Χειρισμός εξοπλισμού: λυχνία στην κατάλληλη θέση, φρένα λυχνίας, ακινητοποίηση συρταριού, τοποθέτηση κασέτας στο συρτάρι, κατάλληλη διόρθωση στοιχείων, ρύθμιση της εστιακής απόστασης της λυχνίας για την αιτούμενη εξέταση, κατάλληλη ρύθμιση των διακοπτών ελέγχου των παραγόντων έκθεσης σύμφωνα με το πρωτόκολλο του πίνακα στοιχείων λαμβάνοντας υπ' όψιν τα σωματικά χαρακτηριστικά του ασθενούς (κατάλληλη μέτρηση πάχους θέματος) και τις απαιτήσεις της εξέτασης.
III.6. Μέτρα ακτινοπροστασίας: λήψη όλων των ενδεικνυόμενων μέτρων και εφαρμογή όλων των κανόνων και κανονισμών ακτινοπροστασίας ώστε η εξέταση να γίνει με τη μικρότερη δυνατή δόση του ασθενούς και των συνοδών που ορισμένες φορές αναγκαστικά υποβοηθούν στην εξέταση. Ερώτηση για εγκυμοσύνη, κατάλληλος περιορισμός των διαφραγμάτων, χρήση προστατευτικών γονάδων, χρήση ποδιών, κατάλληλοι παράγοντες έκθεσης, μικρός χρόνος έκθεσης όταν χρειάζεται κ.λπ.
III.7. Εκφώνηση οδηγιών: εκφώνηση κατάλληλων οδηγιών και έκθεση του ασθενούς από το διακόπτη ελέγχου της έκθεσης έχοντας οπτική επαφή μαζί του.
III.8. Υπενθύμιση του χώρου στον οποίο ο ασθενής έχει αποθέσει τα προσωπικά του αντικείμενα και τα ρούχα του. Οδηγίες για το χρόνο που χρειάζεται να περιμένει για τον έλεγχο και την διεκπεραίωση της ακτινογραφίας.
III.9. Αφαίρεση της κασέτας και προώθησή της προς τον σκοτεινό θάλαμο.
IΙΙ.10. Προώθηση της ακτινογραφίας προς τον αποδέκτη σύμφωνα με το πρωτόκολλο του τμήματος.
IV. Ακτινογραφική αξιολόγηση:
IV.1. Στοιχεία της ακτινογραφίας
IV.2. Διακριτικά υποδοχέα εικόνας
IV.3. Αβλεψίες
IV.4. Ακτινογραφική ποιότητα
IV.5. Εξεταζόμενο ανατομικό θέμα
IV.6. Μέτρα ακτινοπροστασίας
IV.7. Κριτήρια αξιολόγησης
41.Τι είναι η ακτινογραφική αξιολόγηση, πώς εκφράζεται και σε τι χρησιμεύει;
Ακτινογραφική αξιολόγηση είναι ο βαθμός επίτευξης συγκεκριμένων προβολικών στόχων σε μια ακτινογραφία με βάση προκαθορισμένα κριτήρια εκτίμησης, καθώς και η διαδικασία ελέγχου των μέσων και μεθόδων που χρησιμοποιήθηκαν. Τα κριτήρια εκτίμησης ή κριτήρια αξιολόγησης είναι συγκεκριμένα και προκαθορισμένα για κάθε προβολή και αποτελούν βασικά ποιοτικούς χαρακτηρισμούς που γίνονται με βάση σαφή και συνήθως αντικειμενικά κριτήρια μέτρησης. Αν, π.χ. μας ενδιαφέρει να εξετάσουμε την αναπνευστική φάση ενός ασθενή σε μια ο-π ακτινογραφία θώρακα, πρέπει να μετρήσουμε τα στερνικά άκρα των πλευρών που φαίνονται πάνω από το διάφραγμα. Η μέτρηση, εκτός από τον ποσοτικό προσδιορισμό, μπορεί να συνίσταται και στον προσδιορισμό εμφάνισης κάποιου ιδιαίτερου χαρακτηριστικού προς κάποιο καθορισμένο υπόδειγμα, π.χ. στην π-ο ακτινογραφία γληνοβραχιόνιας άρθρωσης, ο γληνοβραχιόνιος αρθρικός χώρος είναι ανοικτός, ενώ στην π-ο ακτινογραφία ώμου η ωμογλήνη αναδεικνύεται ωοειδής.
Η αξιολόγηση είναι μια χρήσιμη διαδικασία στη συλλογή απαραίτητων δεδομένων για τη βελτίωση των αρχικών ενεργειών σε περίπτωση επανάληψης της προβολής (διαμορφωτική αξιολόγηση) και στη διαδικασία ελέγχου του τελικού αποτελέσματος (συνολική αξιολόγηση). Στην αξιολόγηση μιας ακτινογραφίας γίνεται σύγκριση μεταξύ του αποτελέσματος που αναμένεται και εκείνου που επιτυγχάνεται. Τα κριτήρια αξιολόγησης δεν είναι απόλυτα όρια αποδοχής ή μη αποδοχής μιας ακτινογραφίας σε όλα τα ακτινοδιαγνωστικά εργαστήρια και δεν έχουν σκοπό να υπαγορεύσουν σε ένα τμήμα τι είναι αποδεκτό και τι δεν είναι. Ότι είναι αποδεκτό σε ένα εργαστήριο, μπορεί και να μην είναι σε ένα άλλο. Έχουν σκοπό να επικεντρώσουν τις προσπάθειες των τεχνολόγων στη βελτίωση της κριτικής τους σκέψης και των προβολικών δεξιοτήτων τους.
42.Ποιο σύστημα πρέπει να ακολουθείται κατά την ακτινογραφική αξιολόγηση μιας ακτινογραφίας;
Η ακτινογραφική αξιολόγηση πρέπει να ακολουθεί κάποιο σταθερό σύστημα ή μέθοδο ώστε να εξετάζονται όλα τα χαρακτηριστικά μιας ακτινογραφίας. Ένα τυπικό σύστημα περιέχει διερευνητικές ερωτήσεις στα εξής επτά χαρακτηριστικά: στοιχεία της ακτινογραφίας, διακριτικά, αβλεψίες, ακτινογραφική ποιότητα, θέμα, ακτινοπροστασία και συμπροβολές. Το σύνολο των απαντήσεων στις διερευνητικές ερωτήσεις και το επίπεδο των διαγνωστικών απαιτήσεων της εξέτασης και του τμήματος καθορίζουν αν μια ακτινογραφία είναι αποδεκτή ή όχι.
43.Ποια ερωτήματα χρειάζεται να απαντηθούν κατά την ακτινογραφική αξιολόγηση για τον έλεγχο των στοιχείων που πρέπει να περιλαμβάνει μια ακτινογραφία;
Η ακτινογραφική αξιολόγηση για τον έλεγχο των στοιχείων που πρέπει να περιλαμβάνει μια ακτινογραφία γίνεται συνήθως με βάση τα παρακάτω ερωτήματα:
•Το όνομα του εργαστηρίου, το όνομα και η ηλικία του ασθενούς, η ημερομηνία και ώρα εξέτασης αναδεικνύονται στην ακτινογραφία;
•Τα στοιχεία είναι ακριβή;
•Η εκτύπωση είναι μόνιμη πάνω στην επίστρωση;
•Τα στοιχεία έχουν τυπωθεί σωστά (μη ανεστραμμένα);
•Τα στοιχεία είναι σε γωνία, εκτός των ορίων της δέσμης, αν αυτό είναι δυνατόν;
•Τα στοιχεία συμπροβάλλονται με εξεταζόμενα ανατομικά μόρια;
44.Ποια ερωτήματα χρειάζεται να απαντηθούν κατά την ακτινογραφική αξιολόγηση για τον έλεγχο των διακριτικών που πρέπει να περιλαμβάνει μια ακτινογραφία;
Η ακτινογραφική αξιολόγηση για τον έλεγχο των διακριτικών που πρέπει να περιλαμβάνει μια ακτινογραφία γίνεται συνήθως με βάση τα παρακάτω ερωτήματα:
•Το ακτινοσκιερό διακριτικό (Δεξιό/Αριστερό, βέλος, χρονόμετρο κλπ) αναδεικνύεται μέσα στο όρια της δέσμης;
•Το διακριτικό αντιστοιχεί στη σωστή ανατομική πλευρά ή στην προσκείμενη πλευρά;
•Το διακριτικό είναι στην καλύτερη δυνατή θέση για τη συγκεκριμένη προβολή;
•Το διακριτικό συμπροβάλλεται με ανατομικά μόρια που ενδιαφέρουν ιδιαίτερα;
•Το διακριτικό είχε τοποθετηθεί πάνω στον υποδοχέα εικόνας;
45.Ποια χαρακτηριστικά πρέπει να ελεγχθούν και ποια ερωτήματα χρειάζεται να απαντηθούν για την αξιολόγηση της ακτινογραφικής ποιότητας μιας ακτινογραφίας;
Για την αξιολόγηση της ακτινογραφικής ποιότητας μιας ακτινογραφίας χρειάζεται να αξιολογηθούν τέσσερα διαφορετικά χαρακτηριστικά, η οριακή ευκρίνεια, η παραμόρφωση, η πυκνότητα και η αντίθεση, με βάση συνήθως τα παρακάτω ερωτήματα:
•Οι οστικές λεπτομέρειες ή/και τα μαλακά μόρια αναδεικνύονται με σαφήνεια;
•Έχει χρησιμοποιηθεί μικρό εστιακό σημείο;
•Υπάρχουν σημεία ανεπιθύμητης κίνησης του ασθενούς ή σημεία αναπνευστικής κίνησης;
•Χρησιμοποιήθηκε η βέλτιστη ταχύτητα ενισχυτικών πινακίδων για το εξεταζόμενο θέμα;
•Υπάρχει ένδειξη κακής επαφής φιλμ-ενισχυτικών πινακίδων;
•Η εξεταζόμενη περιοχή έχει την μικρότερη δυνατή μεγέθυνση;
•Η παραμόρφωση σχήματος και μεγέθους είναι η μικρότερη δυνατή;
•Η πυκνότητα και αντίθεση επιτρέπουν την ανάδειξη της οστικής δοκίδωσης και των μαλακών μορίων;
•Το θέμα είναι υποεκτεθειμένο ή υπερεκτεθειμένο;
•Το θέμα έχει υπερβολική ή μειωμένη διεισδυτικότητα;
•Το θέμα έχει ικανοποιητική αντίθεση;
•Ο έλεγχος της σκεδαζόμενης ακτινοβολίας ήταν ικανοποιητικός;
•Αν ενδείκνυται έχει χρησιμοποιηθεί αντισταθμιστική διήθηση;
46.Ποια ερωτήματα χρειάζεται να απαντηθούν κατά την ακτινογραφική αξιολόγηση για τον έλεγχο του θέματος που πρέπει να περιλαμβάνει μια ακτινογραφία;
Η ακτινογραφική αξιολόγηση για τον έλεγχο του θέματος που πρέπει να περιλαμβάνει μια ακτινογραφία γίνεται συνήθως με βάση τα παρακάτω ερωτήματα:
•Η εξεταζόμενη ανατομική περιοχή περιλαμβάνεται ολόκληρη στην ακτινογραφία;
•Έχει χρησιμοποιηθεί το σωστό μέγεθος υποδοχέα εικόνας κατάλληλα ευθυγραμμισμένο με το εξεταζόμενο ανατομικό θέμα;
•Η τοποθέτηση του υποδοχέα εικόνας επιμήκως ή εγκαρσίως είναι η ενδεικνυόμενη για το εξεταζόμενο θέμα;
•Η τοποθέτηση του υποδοχέα εικόνας επιμήκως ή εγκαρσίως είναι η ενδεικνυόμενη για τον εξεταζόμενο δομικό τύπο;
•Αν αναδεικνύονται περισσότερες από μια προβολές στο ίδιο φιλμ έχουν την ίδια διεύθυνση στον υποδοχέα εικόνας χωρίς κοινά σημεία μεταξύ τους;
•Χρησιμοποιήθηκε το μικρότερο δυνατό μέγεθος φιλμ και τοποθετήθηκαν οι περισσότερες δυνατές προβολές στον υποδοχέα εικόνας;
47.Ποια ερωτήματα χρειάζεται να απαντηθούν κατά την ακτινογραφική αξιολόγηση για τον έλεγχο των μεθόδων ακτινοπροστασίας που ακολουθήθηκαν;
Η ακτινογραφική αξιολόγηση για τον έλεγχο των μεθόδων ακτινοπροστασίας που ακολουθήθηκαν γίνεται συνήθως με βάση τα παρακάτω ερωτήματα:
•Έχουν χρησιμοποιηθεί κατάλληλες ακτινοπροστατευτικές πρακτικές;
•Ο περιορισμός της δέσμης είναι εμφανής και στις τέσσερις πλευρές του υποδοχέα εικόνας (ακτινογραφία «καδραρισμένη» με περιθώριο 1 cm) και οπωσδήποτε στα όρια της γραμμής του δέρματος;
•Η δέσμη είναι περιορισμένη στην απολύτως απαραίτητη ανατομική περιοχή;
•Αν οι γονάδες βρίσκονται μέσα στην πρωτογενή δέσμη, η προστασία τους είναι εμφανής και η τοποθέτηση των προστατευτικών είναι η ενδεικνυόμενη;
•Αν οι γονάδες, οι οφθαλμοί, οι μαστοί και ο θυρεοειδής απέχουν 5 cm από την πρωτογενή δέσμη, προστατεύτηκαν κατάλληλα;
•Αναδεικνύονται ανατομικές αβλεψίες πάνω στην ακτινογραφία;
•Ο συνοδός που τυχόν συγκρατεί τον ασθενή είχε προστατευτικό εξοπλισμό;
48.Τι ονομάζεται αβλεψία (artifact) σε μια ακτινογραφία και πού μπορεί να οφείλεται;
Αβλεψία (artifact), ονομάζεται το λάθος από χαλάρωση ή έλλειψη προσοχής, το σφάλμα από απροσεξία ή παραδρομή, που έχει σαν αποτέλεσμα την αποτύπωση στον υποδοχέα εικόνας μιας ανεπιθύμητης δομής. Η αβλεψία μπορεί να είναι ανατομική αβλεψία (π.χ. το χέρι του ασθενούς), εξωτερική αβλεψία (π.χ. μια αλυσίδα), αβλεψία εξοπλισμού και αβλεψία εμφανιστηρίου.
49.Ποια η διαφορά μεταξύ των όρων συμπροβολή και επιπροβολή;
Ο όρος προβάλλω στην ακτινολογία έχει την έννοια του εμφανίζω, παρουσιάζω (κάτι) στον υποδοχέα εικόνας. Επιπροβολή ονομάζεται η προβολή πάνω σε κάτι το οποίο ήδη υπάρχει - ο όρος αναφέρεται σε τρισδιάστατο χώρο π.χ. για την επιπροβολή των μηριαίων κονδύλων στην πλάγια προβολή γονάτου η λυχνία έχει κλίση 5° κεφαλικά. Αντίθετα, ο όρος συμπροβολή έχει την έννοια του προβάλλω μαζί δύο ή περισσότερα ανατομικά θέματα στον υποδοχέα εικόνας και αναφέρεται σε δυσδιάστατο χώρο, π.χ. σε μια ικανοποιητική πλάγια ακτινογραφία γονάτου οι μηριαίοι κόνδυλοι συμπροβάλλονται.
50.Γιατί είναι σημαντικές οι ορθογωνιακές προβολές κατά τον ακτινολογικό έλεγχο;
Για την πλήρη μελέτη ενός θέματος θα πρέπει κατά κανόνα να λαμβάνονται δύο ορθογωνιακές προβολές, συνήθως μία κατά μέτωπο ακτινογραφία (π-ο ή ο-π ανάλογα με την εντόπιση του τμήματος που ενδιαφέρει) και μία πλάγια ακτινογραφία (αριστερή ή δεξιά). Επειδή η ακτινογραφία είναι μια δυσδιάστατη απεικόνιση μιας τρισδιάστατης δομής, οι ορθογωνιακές προβολές είναι πολύ σημαντικές για την επίλυση προβλημάτων συμπροβολής, τον εντοπισμό ξένων σωμάτων και τη μελέτη της σχετικής θέσης των οστών σε περίπτωση κάκωσης.
51.Πού χρησιμοποιούνται οι στατικοκινητικές προβολές;
Οι στατικοκινητικές προβολές είναι χρήσιμες για την αξιολόγηση συνδεσμικών ρήξεων και αστάθειας των αρθρώσεων.
52.Δώσε δύο παραδείγματα της σημασίας ανάδειξης των μαλακών μορίων κατά τον ακτινολογικό έλεγχο του ερειστικού συστήματος.
Στις ακτινογραφίες οστών και αρθρώσεων η ακτινοβολία θα πρέπει να είναι διεισδυτική και η πυκνότητα τέτοια, ώστε να αναδεικνύονται ικανοποιητικά τόσο τα οστά όσο και τα μαλακά μόρια, π.χ. σε άριστες τεχνικά ακτινογραφίες η ασαφοποίηση ή μετατόπιση του περιαρθρικού λίπους στον αγκώνα (fat pad sign, Goswami, 2002) και η ανάδειξη τυχόν υδραερικών επιπέδων λόγω λιπο-αιμάρθρωσης στο γόνατο (fat blood interface sign, Ferguson & Knottenbelt, 1994) βοηθούν σημαντικά στην ακτινολογική διάγνωση. Η άποψη ότι για τον ακτινολογικό έλεγχο των οστών απαιτείται έντονη αντίθεση, είναι τελείως λανθασμένη και στερεί από τον ακτινολογικό έλεγχο σημαντικές πληροφορίες.
Γ.2. ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Οι παρακάτω δραστηριότητες θα σε βοηθήσουν να συνδέσεις τις γνώσεις σου με την κλινική πράξη και θα σε βοηθήσουν σημαντικά να ενδυναμώσεις την κατανόηση πολλών εννοιών αυτής της ενότητας. Ιδιαίτερα θα πρέπει να εξασκηθείς στην τοποθέτηση των παρακάτω θέσεων είτε πάνω σου είτε πάνω σε κάποιον άλλο σε συνεργασία με τον εκπαιδευτή σου στο εργαστήριο. Θα πρέπει να μπορείς να εκτελείς όλες τις κινήσεις με ευκολία, χωρίς καθυστέρηση. Βάλε ένα σημάδι δίπλα σε κάθε στόχο που συμπληρώνεις με επιτυχία.
1.Να παρουσιαστεί η ανατομική θέση σε άλλο φοιτητή.
2.Να ξεχωρίζεις τους 4 δομικούς τύπους του σώματος.
3.Να ψηλαφείς με ευκολία τα βασικά οδηγά σημεία και να αναφέρεις το ύψος στο οποίο αντιστοιχούν.
4.Να επιδεικνύεις το ύψος στο οποίο αντιστοιχούν τα βασικά οδηγά σημεία.
5.Να επιδεικνύεις στον εαυτό σου ή σε άλλο φοιτητή τα 3 βασικά επίπεδα.
6.Να επιδεικνύεις στον εαυτό σου ή σε άλλο φοιτητή τους παρακάτω ανατομικούς όρους:
(__) Πρόσθια ή κοιλιακή επιφάνεια, οπίσθια ή ραχιαία επιφάνεια.
(__) Ραχιαία και πελματιαία επιφάνεια άκρου ποδός.
(__) Ραχιαία και παλαμιαία επιφάνεια άκρου χεριού.
7.Να επιδεικνύεις στον εαυτό σου ή σε άλλο φοιτητή τους παρακάτω χαρακτηρισμούς θέσης:
(__) Πρόσθια ή κοιλιακά, οπίσθια ή ραχιαία.
(__) Κεφαλικά ή άνω, ουραία ή κάτω.
(__) Έσω, έξω ή πλάγια.
(__) Κεντρικά, περιφερικά.
(__) Επιπολής, εν τω βάθει.
(__) Σύστοιχα, ετερόπλευρα.
8.Να επιδεικνύεις στον εαυτό σου ή σε άλλο φοιτητή τους παρακάτω χαρακτηρισμούς κίνησης:
(__) Κάμψη, έκταση, υπερέκταση.
(__) Απαγωγή, προσαγωγή.
(__) Έξω και έσω στροφή.
(__) Υπτιασμός, πρηνισμός.
(__) Ωλένια και κερκιδική απόκλιση.
(__) Ραχιαία και πελματιαία κάμψη.
(__) Απαγωγή και προσαγωγή άκρου ποδός.
9.Να επιδεικνύεις στον εαυτό σου τις παρακάτω κινήσεις:
(__) Κάμψη και έκταση των δακτύλων, του καρπού και του αγκώνα.
(__) Κάμψη και έκταση του άκρου ποδός και του γονάτου.
(__) Κάμψη και έκταση της σπονδυλικής στήλης μαζί με τον αυχένα.
(__) Απαγωγή του άνω άκρου και του κάτω άκρου.
(__) Προσαγωγή του άνω άκρου και του κάτω άκρου.
(__) Πρηνισμό και υπτιασμό του άνω άκρου.
(__) Έξω και έσω στροφή του άνω άκρου και του κάτω άκρου.
(__) Ωλένια και κερκιδική απόκλιση της άκρας χειρός.
(__) Ραχιαία και πελματιαία κάμψη του άκρου ποδός.
(__) Απαγωγή και προσαγωγή του άκρου ποδός.
10.Να επιδεικνύεις στον εαυτό σου ή σε άλλο φοιτητή τους παρακάτω ακτινογραφικούς όρους:
(__) Ύπτια θέση, πρηνή θέση,
(__) Πλάγια θέση,
(__) Λοξή θέση.
11.Τοποθέτησε το θώρακα και την κοιλιά ενός φοιτητή:
(__) σε ύπτια και πρηνή θέση,
(__) σε δεξιά και αριστερή πλάγια θέση σε κατάκλιση,
(__) σε δεξιά και αριστερή πλάγια θέση σε ορθοστασία.
12.Να επιδεικνύεις στον εαυτό σου ή σε άλλο φοιτητή τις παρακάτω λοξές θέσεις:
(__) ΔΠΛ.
(__) ΔΟΛ.
(__) ΑΠΛ.
(__) ΑΟΛ.
13.Τοποθέτησε το θώρακα και την κοιλιά ενός φοιτητή σε προβολή για μια:
(__) Δεξιά πλάγια κατακεκλιμένη θέση,
(__) Αριστερή πλάγια κατακεκλιμένη θέση,
(__) Ύπτια κατακεκλιμένη θέση,
(__) Πρηνή κατακεκλιμένη θέση.
14.Να επιδεικνύεις στον εαυτό σου ή σε άλλο φοιτητή τους παρακάτω ακτινογραφικούς όρους:
(__) Κατά μέτωπο προβολή, προσθιοπίσθια προβολή, οπισθιοπρόσθια προβολή,
(__) Αριστερή πλάγια προβολή,
(__) Πρόσθια λοξή προβολή, οπίσθια λοξή προβολή,
(__) Κατ’ εφαπτόμενη προβολή επιγονατίδας,
(__) Στατικοκινητική προβολή ΑΜΣΣ.
15.Τοποθέτησε κάθε θέμα από τα παρακάτω σε π-ο και ο-π προβολή:
(__) Θώρακα,
(__) Κοιλίας,
(__) Άκρο χέρι και αντιβράχιο,
(__) Άκρο πόδι,
(__) Κνήμη και γόνατο.
16.Να επιδεικνύεις τη γωνίωση της κεντρικής ακτίνας όταν η λυχνία έχει:
(__) Κεφαλική κλίση, ουραία κλίση,
(__) Κλίση προς τα έσω, κλίση προς τα έξω,
(__) Κλίση προς τα εμπρός, κλίση προς τα πίσω.
17.Με σημείο αναφοράς το γόνατο δείξε την πορεία της κεντρικής ακτίνας:
(__) Σε ουραία κλίση,
(__) Σε κεφαλική κλίση,
(__) Σε κλίση προς τα έσω, κλίση προς τα έξω,
(__) Σε κλίση προς τα εμπρός, κλίση προς τα πίσω.
Γ.3. ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΜΕΡΟΥΣ
1.Κατά _________ το άνω άκρο στρέφεται ώστε η παλάμη να είναι στραμμένη προς τα πίσω.
A. την απαγωγή
B. την προσαγωγή
Γ. τον υπτιασμό
Δ. τον πρηνισμό
2.Η κίνηση απομάκρυνσης ενός άκρου μακριά από τον κορμό ονομάζεται:
A. έξω στροφή.
B. απαγωγή.
Γ. προσαγωγή.
Δ. υπερέκταση.
3.Η ανατομική θέση χρησιμοποιείται για:
A. λόγους άνεσης του ασθενούς.
B. λόγους ευκολίας του τεχνολόγου.
Γ. την ανατομική περιγραφή του σώματος.
Δ. λόγους ευκολίας της διάγνωσης.
4.Το σημείο του σώματος που βρίσκεται κοντά σε ένα σημείο αναφοράς ονομάζεται:
A. περιφερικό.
B. σύστοιχο.
Γ. κεντρικό.
Δ. έσω.
5.Με τον ανατομικό όρο έκταση, εννοούμε ότι η άρθρωση:
A. ευθειάζεται.
B. στρέφεται προς τα έσω.
Γ. στρέφεται προς τα έξω.
Δ. κάμπτεται.
6.Κατά την έξω στροφή η πρόσθια επιφάνεια ενός τμήματος στρέφεται μακριά από το μέσο οβελιαίο επίπεδο.
A. Σωστό.
B. Λάθος.
7.Όταν η κεντρική ακτίνα εισέρχεται από ένα σημείο της οπίσθιας επιφάνειας του σώματος και εξέρχεται από ένα σημείο της πρόσθιας η προβολή είναι:
A. π-ο.
B. ο-π.
Γ. πλάγια.
Δ. κατ’ εφαπτόμενη.
8.Ο όρος που αναφέρεται στην πορεία των ακτινών Χ και περιγράφει το σημείο εισόδου και εξόδου είναι ο όρος:
A. θέση.
B. προβολή.
Γ. λήψη.
Δ. όλοι οι παραπάνω
9.Κατά την π-ο προβολή άκρου ποδός, η κεντρική ακτίνα εισέρχεται από ένα σημείο της πελματιαίας επιφάνειάς του και εξέρχεται από ένα σημείο της ραχιαίας επιφάνειάς του.
A. Σωστό.
B. Λάθος.
10.Κατά την _________ θέση ο ασθενής ακουμπάει στο ακτινολογικό τραπέζι με τη ραχιαία επιφάνεια.
A. πρηνή
B. ύπτια
Γ. ο-π
Δ. π-ο
11.Κατά την _________ θέση στο ακτινολογικό τραπέζι πρόσκειται η δεξιά πλευρά του ασθενούς.
A. δεξιά πλάγια
B. αριστερή πλάγια
Γ. κατακεκλιμένη
Δ. ΑΟΛ
12.Κατά την _________ προβολή ώμου στον ορθοστάτη πρόσκειται η πρόσθια επιφάνεια του αριστερού ώμου του ασθενούς.
A. ΑΠΛ
B. ΔΠΛ
Γ. ΑΟΛ
Δ. ΔΟΛ
13.Κατά την _________ θέση ο ασθενής ακουμπάει στο ακτινολογικό τραπέζι με την κοιλιακή επιφάνεια.
A. ύπτια
B. πρηνή
Γ. π-ο
Δ. ο-π
14.Κατά την _________ προβολή κοτύλης στο ακτινολογικό τραπέζι, ο ασθενής είναι ελαφρά γυρισμένος πάνω στην οπίσθια επιφάνεια του αριστερού ισχίου.
A. ΑΠΛ
B. ΔΠΛ
Γ. ΑΟΛ
Δ. ΔΟΛ
15.Κατά την _________ ο ασθενής ακουμπάει στον ορθοστάτη με την πλάτη του και η ακτινολογική λυχνία είναι μπροστά του.
A. ο-π προβολή
B. π-ο προβολή
Γ. όρθια στάση
Δ. ανατομική θέση
16.Κατά την _________ προβολή ο ασθενής ακουμπάει στον ορθοστάτη με τη ραχιαία επιφάνεια, είναι ελαφρά γυρισμένος προς τα δεξιά και η ακτινολογική λυχνία είναι μπροστά του.
A. ΑΠΛ
B. ΔΠΛ
Γ. ΑΟΛ
Δ. ΔΟΛ
17.Κατά την _________ ο ασθενής ακουμπάει στο ακτινολογικό τραπέζι με το δεξιό πλάγιο τοίχωμα του κορμού και η ακτινολογική λυχνία είναι από πάνω του.
A. δεξιά πλάγια προβολή
B. αριστερή πλάγια προβολή
Γ. δεξιά πλάγια θέση
Δ. αριστερή πλάγια θέση
18.Ο όρος που χρησιμοποιούμε για ένα ακτινολογικό φιλμ που έχει εκτεθεί, εμφανιστεί και περιέχει μια ανατομική εικόνα είναι:
A. λήψη.
B. ακτινογραφία.
Γ. φιλμ.
Δ. προβολή.
19.Ο όρος _________ θέση περιγράφει ένα άτομο σε όρθια θέση, με τα κάτω άκρα σε επαφή, τα άνω άκρα στα πλάγια του κορμού με τις παλάμες στραμμένες προς τα εμπρός.
A. προβολική
B. ανατομική
Γ. τοπογραφική
Δ. ακτινολογική
20.Κατά την _________ του άκρου ποδός ανυψώνεται το έξω χείλος του ποδιού.
A. έξω στροφή
B. έσω στροφή
Γ. απαγωγή
Δ. προσαγωγή
21.Ο όρος _________ αναφέρεται στο οπίσθιο μισό του ασθενή. 1. Πρόσθια επιφάνεια, 2. Οπίσθια επιφάνεια, 3. Κοιλιακή επιφάνεια, 4.Ραχιαία επιφάνεια.
A. 1 και 3
B. 1 και 4
Γ. 2 και 3
Δ. 2 και 4
22.Η πρόσθια επιφάνεια του άκρου ποδός ονομάζεται _________, ενώ η οπίσθια επιφάνεια ονομάζεται _________.
A. παλαμιαία, ραχιαία
B. ραχιαία, παλαμιαία
Γ. πελματιαία, ραχιαία
Δ. ραχιαία, πελματιαία
23.Η πρόσθια επιφάνεια του άκρου χεριού ονομάζεται _________, ενώ η οπίσθια επιφάνεια ονομάζεται _________.
A. παλαμιαία, ραχιαία
B. ραχιαία, παλαμιαία
Γ. πελματιαία, ραχιαία
Δ. ραχιαία, πελματιαία
24.Κατά την _________ προβολή, ο ασθενής ακουμπάει με την κοιλιακή επιφάνεια πάνω στο ακτινολογικό τραπέζι και είναι ελαφρά γυρισμένος πάνω στο αριστερό ισχίο και τον αριστερό ώμο του.
A. ΑΠΛ
B. ΔΠΛ
Γ. ΑΟΛ
Δ. ΔΟΛ
25.Όταν ο ασθενής στραφεί κατά 45° από την ο-π προβολή προς την αριστερή πλάγια προβολή, η προβολή ονομάζεται:
A. 45° ΑΠΛ προβολή.
B. 45° ΑΟΛ προβολή.
Γ. ΑΠΛ 45° προβολή.
Δ. ΑΟΛ 45° προβολή.
26.Όταν ο ασθενής βρίσκεται σε φορείο σε αριστερή πλάγια θέση και χρησιμοποιείται οριζόντια δέσμη, η προβολή ονομάζεται:
A. προβολή σε δεξιά πλάγια θέση.
B. προβολή σε αριστερή πλάγια θέση.
Γ. προβολή σε κατακεκλιμένη θέση.
Δ. προβολή σε ύπτια θέση.
27.Όταν η κλίση της λυχνίας γίνεται προς την κεφαλή, χρησιμοποιούμε κατά προτίμηση τον όρο:
A. ουραία κλίση.
B. κεφαλική κλίση.
Γ. ουραιοκεφαλική κλίση.
Δ. κεφαλουραία κλίση.
28.Το _________ επίπεδο διαιρεί το σώμα σε άνω και σε κάτω τμήμα.
A. οβελιαίο
B. μετωπιαίο
Γ. στεφανιαίο
Δ. εγκάρσιο
29.Η κίνηση με την οποία η γωνία μιας άρθρωσης αυξάνεται, ονομάζεται:
A. απαγωγή.
B. κάμψη.
Γ. έκταση.
Δ. απόκλιση.
30.Όταν η κλίση της λυχνίας γίνεται προς τον κόκκυγα, κατά προτίμηση χρησιμοποιούμε τον όρο:
A. ουραία κλίση.
B. κεφαλική κλίση.
Γ. ουραιοκεφαλική κλίση.
Δ. κεφαλουραία κλίση.
31.Το γόνατο είναι _________ του άκρου ποδιού.
A. κεφαλικά
B. ουραία
Γ. κεντρικά
Δ. περιφερικά
32.Κατά την _________ η γωνία μεταξύ της ράχης του άκρου ποδός και της κνήμης μειώνεται.
A. ραχιαία έκταση
B. ραχιαία κάμψη
Γ. απαγωγή
Δ. προσαγωγή
33.Η κίνηση της σπονδυλικής στήλης καθώς σκύβουμε, ονομάζεται:
A. κάμψη.
B. έκταση.
Γ. κουλούριασμα.
Δ. προσαγωγή.
34.Το _________ επίπεδο διαιρεί το σώμα σε πρόσθια και σε οπίσθια επιφάνεια.
A. οβελιαίο
B. μετωπιαίο
Γ. εγκάρσιο
Δ. οριζόντιο
35.Η κίνηση συμπλησίασης ενός άκρου προς τον κορμό, ονομάζεται:
A. απαγωγή.
B. προσαγωγή.
Γ. έσω στροφή.
Δ. απόκλιση.
36.Η κίνηση με την οποία η γωνία μιας άρθρωσης μειώνεται, ονομάζεται:
A. κάμψη.
B. έκταση.
Γ. υπέρκαμψη.
Δ. προσαγωγή.
37.Όταν ο ασθενής ακουμπάει με το δεξιό του πλάγιο πάνω σε ένα φορείο, ο υποδοχέας εικόνας βρίσκεται στη ράχη του και η ακτινολογική λυχνία βρίσκεται μπροστά του χρησιμοποιώντας οριζόντια δέσμη, η θέση του ονομάζεται:
A. δεξιά πλάγια κατακεκλιμένη θέση.
B. αριστερή πλάγια κατακεκλιμένη θέση.
Γ. π-ο κατακεκλιμένη θέση.
Δ. δεξιά πλάγια θέση.
38.Η στροφική κίνηση του άκρου προς την ανατομική θέση, ονομάζεται:
A. απαγωγή.
B. προσαγωγή.
Γ. υπτιασμός.
Δ. πρηνισμός.
39.Η κίνηση των αυχενικών σπονδύλων καθώς σηκώνουμε ψηλά το κεφάλι, ονομάζεται:
A. κάμψη.
B. έκταση.
Γ. αυχενική απόκλιση.
Δ. ευθειασμός.
40.Όταν θέλουμε να πούμε προς τον κόκκυγα χρησιμοποιούμε τον όρο 1. Ουραία, 2. Κεφαλικά, 3. Άνω, 4. Κάτω.
A. 1 και 3
B. 1 και 4
Γ. 2 και 3
Δ. 2 και 4
41.Όταν ο ασθενής είναι σε ύπτια θέση, ο υποδοχέας εικόνας βρίσκεται στη δεξιά του πλευρά και η ακτινολογική λυχνία βρίσκεται στην αριστερή του πλευρά χρησιμοποιώντας οριζόντια δέσμη, η θέση του ονομάζεται:
A. δεξιά πλάγια κατακεκλιμένη θέση.
B. ύπτια κατακεκλιμένη θέση.
Γ. π-ο κατακεκλιμένη θέση.
Δ. δεξιά πλάγια θέση.
42.Εάν ένα διακριτικό Δεξιό/Αριστερό είναι στα όρια της δέσμης και δεν φαίνεται πολύ ικανοποιητικά:
A. ξαναγράφεις το γράμμα από πάνω του.
B. το διαγράφεις και γράφεις το γράμμα δίπλα του.
Γ. το βάζεις σε κύκλο και γράφεις ξανά το γράμμα δίπλα του.
Δ. επαναλαμβάνεις την προβολή.
43.Ποιο από τα παρακάτω αποτελεί μια κατάλληλη αρμοδιότητα του τεχνολόγου πριν από τη διενέργεια μιας ακτινογραφικής προβολής;
A. Να παρέχει μια επεξήγηση της εξέτασης στον ασθενή.
B. Να κάνει μια γενική αξιολόγηση της φυσικής και διανοητικής κατάστασης του ασθενούς.
Γ. Να πάρει ένα λεπτομερές ιστορικό από τον ασθενή.
Δ. Το Α και Β.
E. Όλα τα παραπάνω.
44.Η στερνική γωνία προβάλλει στο ύψος του:
A. Α1.
B. Α7.
Γ. Θ1.
Δ. Θ4-Θ5.
45.Ποιο από τα παρακάτω ισχύει για τον ασθενικό δομικό τύπο;
A. Οι πνεύμονες είναι στενόμακροι.
B. Είναι ο συνηθέστερος δομικός τύπος.
Γ. Το στομάχι είναι ψηλά στην άνω κοιλιακή χώρα.
Δ. Η χοληδόχος κύστη φέρεται οριζόντια.
46.Ποιο από τα παρακάτω ισχύει για τον υπερσθενικό δομικό τύπο;
A. Το στομάχι φέρεται κάθετα.
B. Οι πνεύμονες είναι κοντοί με ευρεία βάση.
Γ. Η καρδιά είναι μακριά και λεπτή.
Δ. Είναι ο συνηθέστερος δομικός τύπος.
47.Ο όρος κοιλιακά, αναφέρεται:
A. στην πρόσθια επιφάνεια του σώματος.
B. στην οπίσθια επιφάνεια του σώματος.
Γ. στο τμήμα προς την κεφαλή.
Δ. στο τμήμα προς τα κάτω άκρα.
48.Ο όρος ουραία, σημαίνει:
A. προς την ραχιαία επιφάνεια του σώματος.
B. μακριά από το μέσο οβελιαίο επίπεδο.
Γ. προς τον κόκκυγα.
Δ. μακριά από τον κορμό.
49.Ο χαρακτηρισμός περιφερικά, σημαίνει:
A. προς την επιφάνεια.
B. μακριά από τον κορμό.
Γ. προς την πρόσθια επιφάνεια.
Δ. μακριά από το μέσο οβελιαίο επίπεδο.
50.Σε ποια από τις παρακάτω θέσεις ο ασθενής είναι σε κατάκλιση;
A. Ανατομική θέση.
B. Ύπτιος.
Γ. Πρηνής.
Δ. Το Β και Γ.
E. Όλα τα παραπάνω.
51.Απαγωγή ονομάζεται:
A. η κίνηση συμπλησίασης ενός άκρου προς τον κορμό.
B. η κίνηση απομάκρυνσης ενός άκρου από τον κορμό.
Γ. η στροφική κίνηση του άκρου προς την ανατομική θέση.
Δ. η στροφική κίνηση του άκρου μακριά από την ανατομική θέση.
52.Ο χαρακτηρισμός έσω σημαίνει μακριά από το μέσο οβελιαίο επίπεδο.
A. Σωστό.
B. Λάθος.
53.Κατά την έκταση, η γωνία μεταξύ δύο τμημάτων μειώνεται.
A. Σωστό.
B. Λάθος.
54.Η λήψη ενός σύντομου ιστορικού από τον ασθενή πριν από μια ακτινογραφική προβολή μπορεί να ωφελήσει τόσο τον τεχνολόγο όσο και τον ακτινολόγο.
A. Σωστό.
B. Λάθος.
55.To __________ διαιρεί το σώμα σε δύο σχεδόν όμοια ημιμόρια.
A. οβελιαίο επίπεδο
B. μέσο οβελιαίο επίπεδο
Γ. μέσο στεφανιαίο επίπεδο
Δ. εγκάρσιο επίπεδο
56.Σε μια προβολή σε αριστερή πλάγια κατακεκλιμένη θέση, ο ασθενής ακουμπάει:
A. με το δεξί πλάγιο στο φορείο.
B. με το αριστερό πλάγιο στο φορείο.
Γ. με τη ράχη του στο φορείο.
Δ. με την κοιλιά του στο φορείο.
Για τις ερωτήσεις 57 - 60 χρησιμοποίησε την παρακάτω εικόνα για να συμπληρώσεις τις προτάσεις με τις απαντήσεις Α-Η:
Εικόνα Γ.9. (© 1994 Κουμαριανός Δ.).
57.Ο τύπος 1 είναι ο ____ δομικός τύπος και έχει συχνότητα ____
58.Ο τύπος 2 είναι ο ____ δομικός τύπος και έχει συχνότητα ____
59.Ο τύπος 3 είναι ο ____ δομικός τύπος και έχει συχνότητα ____
60.Ο τύπος 4 είναι ο ____ δομικός τύπος και έχει συχνότητα ____
A. σθενικός
B. υπερσθενικός
Γ. ασθενικός
Δ. υποσθενικός
Ε. 5%
ΣΤ. 10%
Ζ. 35%
Η. 50%
Για τις ερωτήσεις 61 - 63 χρησιμοποίησε την παρακάτω εικόνα για να συμπληρώσεις τις προτάσεις:
61.Το 1 είναι το _________ επίπεδο
62.Το 2 είναι το _________ επίπεδο
63.Το 3 είναι το _________ επίπεδο
A. στεφανιαίο
B. οβελιαίο
Γ. μέσο οβελιαίο
Δ. εγκάρσιο
Για τις ερωτήσεις 64 - 72 συμπλήρωσε το ύψος στο οποίο προβάλλουν τα παρακάτω οδηγά ανατομικά σημεία.
64.Η μηνοειδής εντομή προβάλλει στο ύψος των _________ σπονδύλων.
65.Η στερνική γωνία προβάλλει στο ύψος των _________ σπονδύλων.
66.Το κάτω όριο του πλευρικού τόξου προβάλλει στο ύψος του _________ σπονδύλου.
67.Η κάτω γωνία της ωμοπλάτης προβάλλει στο ύψος του _________ σπονδύλου.
68.Η λαγόνια ακρολοφία προβάλλει στο ύψος του _________ σπονδύλου.
69.Η πρόσθια άνω λαγόνια άκανθα προβάλλει στο ύψος του _________ σπονδύλου.
70.Η ηβική σύμφυση προβάλλει στο ύψος των _________ σπονδύλων.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΥ
Ερωτηματολόγιο Αυτοαξιολόγησης Γενικού Μέρους
1. Δ
2. Β
3. Γ
4. Γ
5. Α
6. Α
7. Β
8. Β
9. Β
10. Β
11. Α
12. Α
13. Β
14. Γ
15. Β
16. Δ
17. Α
18. Β
19. Β
20. Γ
21. Δ
22. Δ
23. Α
24. Α
25. Α
26. Γ
27. Β
28. Δ
29. Γ
30. Α
31. Γ
32. Β
33. Α
34. Β
35. Β
36. Α
37. Α
38. Γ
39. Β
40. Β
41. Β
42. Γ
43. Δ
44. Δ
45. Α
46. Β
47. Α
48. Γ
49. Β
50. Δ
51. Β
52. Β
53. Β
54. Α
55. Β
56. Β
57. Β, Ε
58. Α, Η
59. Δ, Ζ
60. Γ, ΣΤ
61. Γ
62. Α
63. Δ
64. Θ2-3
65. Θ4-5
66. 03
67. Θ7
68. Ο4
69. Ι2
70. Κοκκυγικών
ΠΗΓΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ
Εικόνα Γ.1, Εικόνα Γ.3, Εικόνα Γ.4, Εικόνα Γ.5, Εικόνα Γ.6, Εικόνα Γ.7, Εικόνα Γ.8, Εικόνα Γ.9 © Κουμαριανός, Δ. (1994). Άτλας Ακτινολογικών Προβολών και Ακτινοανατομίας. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, χρήση μετά από έγγραφη άδεια. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση και γενικά η αναπαραγωγή των παραπάνω εικόνων, με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά, στο πρωτότυπο ή σε μετάφραση ή άλλη διασκευή χωρίς γραπτή άδεια του δημιουργού. Copyright © All Rights Reserved.
Εικόνα Γ.2, Εικόνα Γ.10 Από Connexions (http://cnx.org) διαθέσιμο με άδεια [CC BY-NC-SA] via Wikimedia Commons.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Ferguson, J., & Knottenbelt, J. D. (1994). Lipohaemarthrosis in knee trauma: an experience of 907 cases. Injury, 25(5), 311-312. doi: 10.1016/0020-1383(94)90242-9
Goswami, G. K. (2002). The fat pad sign. Radiology, 222(2), 419-420. doi: 10.1148/radiol.2222000365
