4 Δυναμική Φορτίων - Δυναμική Δινών

4.3 Μελέτη

4.3.1 Ασκήσεις

Άσκηση 4.1.

Τροχιά φορτίου σε ομογενές μαγνητικό πεδίο
Ας υποθέσουμε ότι ένα φορτισμένο σωμάτιο μάζας m και φορτίου q βρίσκεται σε ομογενές σταθερό μαγνητικό πεδίο B. Έχει αρχική ταχύτητα x˙0:=x˙(t=0),y˙0:=y˙(t=0) και βρίσκεται στο σημείο x0:=x(t=0),y0:=y(t=0). Βρείτε την τροχιά του. [Υπόδειξη: Υπολογίστε την ποσότητα (x-Rx)2+(y-Ry)2.]

Άσκηση 4.2.

Ευθύγραμμη τροχιά φορτίου σε ηλεκτρικό και μαγνητικό πεδίο
Έστω ένα φορτισμένο σωμάτιο το οποίο βρίσκεται μέσα σε κάθετα μεταξύ τους ηλεκτρικό και μαγνητικό πεδίο τα οποία είναι σταθερά και ομογενή. Βρείτε μια ειδική λύση (για κατάλληλες αρχικές συνθήκες) η οποία περιγράφει ευθύγραμμη και ομαλή κίνηση του σωματίου.

Άσκηση 4.3.

Χαμιλτονιανή φορτίου σε ηλεκτρικό και μαγνητικό πεδίο
Ένα σωμάτιο μάζας m με φορτίο q βρίσκεται σε μαγνητικό πεδίο B το οποίο παράγεται από διανυσματικό δυναμικό 𝑨 ως 𝑩=×𝑨 και σε ηλεκτρικό πεδίο το οποίο παράγεται από βαθμωτό δυναμικό Φ ως 𝑬=-Φ. Βρείτε ότι η Χαμιλτονιανή του δίνεται ως

H=12m(𝒑-q𝑨)2+qΦ.
Άσκηση 4.4.

Εξισώσεις Euler-Lagrange για ζεύγος αλληλεπιδρώντων φορτίων
Γράψτε το σύστημα των εξισώσεων (4.41) για ζεύγος φορτίων σε σταθερό μαγνητικό πεδίο θεωρώντας δυναμικό αλληλεπίδρασης

V=-q1q2ln|𝒓2-𝒓1|.

(α) Ορίστε νέες παραμέτρους ώστε να γράψετε το σύστημα σε πιο απλή μορφή. (β) Γράψτε ένα ισοδύναμο σύστημα εξισώσεων 1ης τάξεως.

Άσκηση 4.5.

Σύστημα N αλληλεπιδρώντων φορτίων
Γενικεύστε τις εξισώσεις (4.41) για να περιγράψετε ένα σύστημα N αλληλεπιδρώντων φορτίων σε μαγνητικό πεδίο. Βρείτε διατηρήσιμες ποσότητες για αυτό το σύστημα (ενέργεια, οδηγός της κίνησης). [Υπόδειξη: Το δυναμικό μπορεί να δίνεται από ένα άθροισμα από όρους της μορφής V(ij) όπου (i,j) είναι όλα τα δυνατά ζευγάρια φορτίων και ij η αποστάσεις μεταξύ τους. Ακολούθως αρκεί να χρησιμοποιήσετε αθροίσματα στα δεξιά μέλη των εξισώσεων, για κάθε αλληλεπιδρόν ζεύγος φορτίων.]

Άσκηση 4.6.

Κίνηση φορτίου με τριβή
Θεωρήστε την περίπτωση ενός φορτίου το οποίο βρίσκεται σε ηλεκτρικό και μαγνητικό πεδίο και υπόκειται σε τριβή. Βρείτε αριθμητικά και σχεδιάστε την τροχιά του σωματίου για κάποιες συγκεκριμένες αρχικές συνθήκες της επιλογής σας και για μία σταθερά τριβής α>0. [Υπόδειξη: θεωρήστε σταθερά και ομογενή πεδία κάθετα μεταξύ τους.]

Άσκηση 4.7.

Τροχιά ζεύγους δινών
(α) Θεωρήστε δύο δίνες με ισχύες γ1,γ2 και γ1+γ20. Βρείτε αναλυτικά την τροχιά τους χρησιμοποιώντας τις διατηρήσιμες ποσότητες.
(β) Έστω δίνες με γ1=γ2=1/2 οι οποίες βρίσκονται αρχικά στις θέσεις (x1,y1)=(1,0) και (x2,y2)=(-1,0). Βρείτε την τροχιά τους.
(γ) Έστω δίνες με γ1=2γ2=2 οι οποίες βρίσκονται αρχικά στις θέσεις (x1,y1)=(1,0) και (x2,y2)=(-1,0). Βρείτε την τροχιά τους.

Άσκηση 4.8.

Τροχιά ζεύγους δινών Kelvin
(α) Θεωρήστε δύο δίνες με ισχύες γ1,γ2 και γ1+γ2=0. Βρείτε αναλυτικά την τροχιά τους χρησιμοποιώντας τις διατηρήσιμες ποσότητες.
(β) Έστω δίνες με γ1=-γ2=1 οι οποίες βρίσκονται αρχικά στις θέσεις (x1,y1)=(1,0) και (x2,y2)=(-1,0). Λύστε τις εξισώσεις κίνησης και έτσι βρείτε την τροχιά τους.

Άσκηση 4.9.

Εξισώσεις κίνησης ζεύγους δινών στο μιγαδικό επίπεδο
Γράψτε τις Εξ. (4.54) χρησιμοποιώντας τις μιγαδικές μεταβλητές zk=xk+iyk,k=1,2.

Άσκηση 4.10.

Εξισώσεις κίνησης ζεύγους δινών πολικές συντεταγμένες
Γράψτε τις Εξ. (4.54) σε πολικές συντεταγμένες για γ1=γ2. Βρείτε τη γωνιακή συχνότητα περιστροφής του ζεύγους.

Άσκηση 4.11.

Δίνη σε εξωτερικό πεδίο
(α) Γράψτε τη (γενική) Λαγκρανζιανή για μία δίνη σε εξωτερικό πεδίο το οποίο δίνεται από δυναμικό. (β) Θεωρήστε παραβολικό δυναμικό το οποίο να παγιδεύει τη δίνη και γράψτε την (ειδικότερη) Λαγκρανζιανή. (γ) Γράψτε και λύστε τις εξισώσεις κίνησης. (δ) Γράψτε κώδικα ο οποίος να λύνει τις εξισώσεις κίνησης για ένα γενικό δυναμικό. Σχεδιάστε λύσεις για ένα δυναμικό της επιλογής σας. [Υπόδειξη: Προσθέσθε έναν νέο κατάλληλο όρο δυναμικού στην ενέργεια είτε στη Λαγκρανζιανή και εξαγάγεται τις νέες εξισώσεις κίνησης.]

Άσκηση 4.12.

Δύναμη τριβής για δίνες
(α) Γράψτε την (γενική) Λαγκρανζιανή για μία δίνη σε εξωτερικό δυναμικό. (β) Θεωρήστε δυναμικό το οποίο να δίνει μία σταθερή δύναμη και γράψτε την (ειδικότερη) Λαγκρανζιανή. Βρείτε την τροχιά της δίνης. (γ) Ακολούθως, θεωρήστε δύναμη τριβής ανάλογη της ταχύτητας και γράψτε τις εξισώσεις κίνησης. (δ) Δώστε λύσεις των εξισώσεων κίνησης και βρείτε την τροχιά της δίνης (δηλαδή, y=y(x)).

Άσκηση 4.13.

Εξισώσεις κίνησης για τρεις δίνες
Εξάγετε τις εξισώσεις κίνησης (4.80) για τρεις αλληλεπιδρώσες δίνες.

Άσκηση 4.14.

Τρεις δίνες: Δυναμική πλευρών τριγώνου
Εξάγετε τις δυναμικές εξισώσεις (4.82) για τις αποστάσεις μεταξύ τριών αλληλεπιδρουσών δινών (δηλαδή, για τις πλευρές του τριγώνου που σχηματίζουν οι τρεις δίνες).

4.3.2 Εργασίες

Εργασία 4.1.

Κίνηση φορτίου σε ηλεκτρικό και μαγνητικό πεδίο
Κατασκευάστε αριθμητικό κώδικα στον οποίο θα δίνονται οι αρχικές συνθήκες και θα παράγεται η τροχιά ενός σωματίου με φορτίο q και μάζα m το οποίο βρίσκεται σε σταθερά και ομογενή ηλεκτρικό 𝑬=(Ex,Ey,0) και μαγνητικό πεδίο 𝑩=(0,0,B). Σχεδιάστε (α) την τροχιά του φορτίου και (β) την τροχιά του οδηγού κίνησης. (γ) Εξετάστε ειδικές περιπτώσεις. [Υπόδειξη: Θεωρήστε ότι τα πεδία είναι κάθετα μεταξύ τους και δείτε τις Εξ. (4.16). Θεωρήστε την περίπτωση στην οποία το σωμάτιο παραμένει στο επίπεδο το κάθετο στο μαγνητικό πεδίο.]

Βιβλιογραφία: [22]

Εργασία 4.2.

Ζεύγος φορτίων σε μαγνητικό πεδίο
Θεωρήστε ένα σύστημα δύο φορτίων q1,q2 σε ομογενές μαγνητικό πεδίο και το δυναμικό αλληλεπίδρασης μεταξύ τους

V=-q1q2ln|𝒓2-𝒓1|.

(α) Γράψτε κώδικα ο οποίος να επιλύει το πρόβλημα αρχικών τιμών για το σύστημα των εξισώσεων. (β) Σχεδιάστε τις τροχιές του συστήματος αφού επιλέξετε ένα ζεύγος φορτίων q1,q2 και αρχικές συνθήκες. (γ) Σχεδιάστε τις συντεταγμένες κάθε φορτίου με τον χρόνο. (δ) Ελέγξτε ότι στον αριθμητικό σας υπολογισμό οι ποσότητες οι οποίες είναι θεωρητικά διατηρήσιμες, πραγματικά διατηρούνται.

Εργασία 4.3.

Κίνηση ζεύγους δινών
Θεωρήστε ένα σύστημα δύο αλληλεπιδρουσών δινών γ1,γ2 με δυναμικό αλληλεπίδρασης

V=-γ1γ2ln|𝒓2-𝒓1|.

(α) Γράψτε κώδικα ο οποίος να επιλύει το πρόβλημα αρχικών τιμών για το σύστημα των εξισώσεων. (β) Σχεδιάστε τις τροχιές του συστήματος για μία περίπτωση όπου |γ1||γ2|. (γ) Σχεδιάστε τις συντεταγμένες κάθε δίνης με τον χρόνο. (δ) Ελέγξτε ότι στον αριθμητικό σας υπολογισμό οι ποσότητες οι οποίες είναι θεωρητικά διατηρήσιμες, πραγματικά διατηρούνται.

Βιβλιογραφία: [3].

Εργασία 4.4.

Εξισώσεις κίνησης μαγνητικών δινών
Στην περίπτωση μαγνητικών δινών η ισχύς γ παίρνει μόνο ακέραιες (και ορισμένες φορές ημιακέραιες) τιμές και το δυναμικό αλληλεπίδρασης μεταξύ ενός ζεύγους δινών έχει τη μορφή

V=-κ1κ2ln|𝒓1-𝒓2|.

όπου κ1,κ2 είναι ακέραιοι αριθμοί (οι οποίοι σχετίζονται με ειδικότερα χαρακτηριστικά της δομής κάθε δίνης) για τους οποίους ισχύει γi=±κi,i=1,2. Όλοι οι δυνατοί συνδυασμοί είναι από φυσική άποψη πραγματοποιήσιμοι, άρα υπάρχουν τέσσερις δυνατές περιπτώσεις για δύο μαγνητικές δίνες με δεδομένα γ1,γ2. (α) Γράψτε τη Λαγκρανζιανή και εξάγετε εξισώσεις κίνησης. (β) Δώστε τον ορισμό του οδηγού κίνησης. (γ) Μελετήστε την τροχιά ενός ζεύγος μαγνητικών δινών το οποίο δεν είναι δυνατόν να προγματοποιηθεί για συνήθεις δίνες.

Βιβλιογραφία: [20].

Εργασία 4.5.

Τρεις δίνες
Θεωρήστε ένα σύστημα τριών δινών γ1,γ2,γ3. (α) Γράψτε την Λαγκρανζιανή και τις εξισώσεις κίνησης. (β) Λύστε αριθμητικά το σύστημα των εξισώσεων (4.80) για τρεις δίνες με γ1=γ2=γ3 και επιβεβαιώστε τις εξισώσεις (4.81). (γ) Για την ειδική λύση που οι δίνες βρίσκονται στις κορυφές ισοπλεύρου τριγώνου δείτε από τις εξισώσεις ότι το σύστημα βρίσκεται σε περιστροφική κίνηση, επιβεβαιώστε αριθμητικά αυτή τη λύση και βρείτε την εξάρτηση της γωνιακής συχνότητας περιστροφής από την ολική ισχύ Γ=γ1+γ2+γ3. (δ) Μετετήστε άλλες ειδικές περιπτώσεις. Για παράδειγμα, μελετήστε αριθμητικά τις τροχιές για την περίπτωση στην οποία δύο δίνες με γ1=-γ2 βρίσκονται αρχικά κοντά ενώ η τρίτη δίνη γ3=γ1 βρίσκεται σε μία απόσταση από το ζεύγος.

Βιβλιογραφία: [2].

Εργασία 4.6.

Τρεις μαγνητικές δίνες
Θεωρήστε τρεις μαγνητικές δίνες όπως στην Εργασία 4.4. Μελετήστε το πρόβλημα ανάλογα με την Εργασία 4.5. Επίσης, εντοπίστε και μελετήστε μία ειδική περίπτωση η οποία δεν θα ήταν πραγματοποιήσιμη για τρεις συνήθεις δίνες.

Βιβλιογραφία: [20].

Εργασία 4.7.

N δίνες
Θεωρήστε ένα σύστημα N δινών γi,i=1,2,,N. (α) Γράψτε τη Λαγκρανζιανή για ένα τυχόν δυναμικό αλληλεπίδρασης. (β) Εξάγετε τις εξισώσεις κίνησης αν οι δίνες αλληλεπιδρούν ανά ζεύγη με δυναμικό V=-γiγjln|𝒓i-𝒓j|, όπου |𝒓i-𝒓j| είναι η απόσταση μεταξύ ζεύγους (i,j). (γ) Δείξτε ότι οι

Ix=i=1nγixi,Iy=i=1nγiyi,

είναι διατηρήσιμες ποσότητες και ορίστε τον οδηγό κίνησης. (δ) Βρείτε τη διατηρήσιμη ποσότητα που δίνει την ενέργεια του συστήματος. (ε) Γράψτε κώδικα ο οποίος να δίνει τις τροχιές των δινών. Σχεδιάστε τις τροχιές για ένα ζεύγος δινών και επιβεβαιώστε αριθμητικά τη διατήρηση του οδηγού κίνησης. (στ) Δείτε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις, π.χ., θεωρήστε ένα σύστημα δύο ζευγών δινών για τις οποίες γ1=-γ2,γ3=-γ4. [Υπόδειξη: Δείτε την Λαγκρανζιανή (4.89).]

Βιβλιογραφία: [3].